<?xml version="1.0" encoding="UTF-8" ?>

<!DOCTYPE manualpage SYSTEM "/style/manualpage.dtd">

<?xml-stylesheet type="text/xsl" href="/style/manual.tr.xsl"?>

<manualpage metafile="urlmapping.xml.meta">

<title>URL’lerin Dosya Sistemi ile Eşleştirilmesi</title>

<summary>

<p>Bu belgede, bir istekte belirtilen URL’nin sunulacak dosyanın dosya

sistemindeki yerini bulmak için Apache tarafından nasıl kullanıldığı

açıklanmaktadır.</p>

</summary>

<section id="related"><title>İlgili Modüller ve Yönergeler</title>

<related>

<modulelist>

<module>mod_alias</module>

<module>mod_proxy</module>

<module>mod_rewrite</module>

<module>mod_userdir</module>

<module>mod_speling</module>

<module>mod_vhost_alias</module>

</modulelist>

<directivelist>

<directive module="mod_alias">Alias</directive>

<directive module="mod_alias">AliasMatch</directive>

<directive module="mod_speling">CheckSpelling</directive>

<directive module="core">DocumentRoot</directive>

<directive module="core">ErrorDocument</directive>

<directive module="core">Options</directive>

<directive module="mod_proxy">ProxyPass</directive>

<directive module="mod_proxy">ProxyPassReverse</directive>

<directive module="mod_proxy">ProxyPassReverseCookieDomain</directive>

<directive module="mod_proxy">ProxyPassReverseCookiePath</directive>

<directive module="mod_alias">Redirect</directive>

<directive module="mod_alias">RedirectMatch</directive>

<directive module="mod_rewrite">RewriteCond</directive>

<directive module="mod_rewrite">RewriteRule</directive>

<directive module="mod_alias">ScriptAlias</directive>

<directive module="mod_alias">ScriptAliasMatch</directive>

<directive module="mod_userdir">UserDir</directive>

</directivelist>

</related>

</section>

<section id="documentroot"><title><code>DocumentRoot</code></title>

<p>Yapılan bir isteğe hangi dosyanın sunulacağına karar verirken

Apache’nin öntanımlı davranışı istek için URL yolunu (URL’den konak ismi

ve port ayrıldıktan sonra kalan kısım) alıp bunu yapılandırma dosyasında

<directive module="core">DocumentRoot</directive> yönergesi ile

belirtilen dizinin sonuna eklemektir. Bu nedenle, <directive

module="core">DocumentRoot</directive> altındaki dizinler ve dosyalar

sitenin dışardan görünen temel belge ağacını oluştururlar.</p>

<p>Örneğin, <directive module="core">DocumentRoot</directive> yönergesine

<code>/var/http/html</code> atanmış olsun.

<code>http://mesela.dom/balıklar/zargana.html</code> şeklindeki bir

istek için istemciye <code>/var/http/html/balıklar/zargana.html</code>

dosyası sunulur.</p>

<p>Apache ayrıca, sunucunun birden fazla konak için istek kabul etmesini

sağlayan <a href="vhosts/">sanal barındırmaya</a> da muktedirdir. Bu

durumda her sanal konak için ayrı bir <directive module="core"

>DocumentRoot</directive> belirtilebileceği gibi sunulacak içeriğin

istekte bulunulan IP adresi veya konak ismine dayanarak devingen olarak

saptanmasını sağlayabilen <module>mod_vhost_alias</module> modülüyle

gelen yönergeler de kullanılabilir.</p>

<p><directive module="core">DocumentRoot</directive> yönergesi

yapılandırma dosyanızda ana sunucu için bir tane ve muhtemelen

oluşturduğunuz her <a href="vhosts/">sanal konak</a> için de birer

tanedir.</p>

</section>

<section id="outside"><title>Belge Kök Dizini Dışındaki Dosyalar</title>

<p>Bazen dosya sisteminde doğrudan <directive module="core"

>DocumentRoot</directive> altında bulunmayan dosyalara da erişim izni

vermek gerekir. Apache’de bunu sağlamanın çeşitli yolları vardır. Unix

sistemlerinde sembolik bağlar sayesinde dosya sisteminin farklı

yerlerindeki dosyaları ve dizinleri <directive module="core"

>DocumentRoot</directive> altındaymış gibi göstermek mümkündür.

<directive module="core">Options</directive> yönergesine değer olarak

<code>FollowSymLinks</code> veya <code>SymLinksIfOwnerMatch</code>

atanmadıkça Apache olası güvenlik açıklarına karşı öntanımlı olarak

sembolik bağları izlemez.</p>

<p>Bundan başka, dosya sisteminin farklı parçalarını belge kök dizini

altında göstermek için <directive module="mod_alias">Alias</directive>

yönergesi de kullanılabilir. Örneğin,</p>

<example>Alias /belgeler /var/http</example>

<p>yapılandırması ile

<code>http://mesela.dom/belgeler/dizin/dosya.html</code> URL’si için

dosya sistemindeki <code>/var/http/dizin/dosya.html</code> dosyası

sunulacaktır. Hedef dizindeki dosyaları birer <glossary ref="cgi"

>CGI</glossary> betiği olarak imlemesi dışında <directive

module="mod_alias" >ScriptAlias</directive> yönergesi de aynı şekilde

çalışır.</p>

<p>Biraz daha fazla esnekliğin gerektiği durumlarda <glossary

ref="regex">düzenli ifadelere</glossary> dayalı eşleşmeler sağlamak

üzere <directive module="mod_alias">AliasMatch</directive> ve <directive

module="mod_alias" >ScriptAliasMatch</directive> yönergelerinin gücünden

yararlanılabilir. Örneğin,</p>

<example>ScriptAliasMatch ^/~([a-zA-Z0-9]+)/cgi-bin/(.+)

/home/$1/cgi-bin/$2</example>

<p>satırı sayesinde <code>http://mesela.dom/~user/cgi-bin/betik.cgi</code>

URL’si <code>/home/user/cgi-bin/betik.cgi</code> dosyası ile

eşleştirilir ve dosya bir CGI betiği olarak çalıştırılırdı.</p>

</section>

<section id="user"><title>Kullanıcı Dizinleri</title>

<p>Geleneksel olarak Unix sistemlerinde belli bir kullanıcının (örn,

<em>birisi</em>) ev dizinine <code>~birisi/</code> şeklinde atıfta

bulunulabilir. <module>mod_userdir</module> modülü bu özelliği site

üzerinden kullanıcıların ev dizinlerindeki dosyaları kişisel sayfalar

olarak sunmalarını sağlamak üzere kullanır. Örnek:</p>

<example>http://mesela.dom/~birisi/dosya.html</example>

<p>Güvenlik sebebiyle kullanıcıların ev dizinlerine doğrudan HTTP erişimi

vermek uygun olmaz. Bu bakımdan, kullanıcının ev dizini altında HTTP

erişimi verilecek dosyaların bulunduğu dizini belirtmek için <directive

module="mod_userdir">UserDir</directive> yönergesi sağlanmıştır.

Öntanımlı olan <code>Userdir public_html</code> yapılandırması ile

yukarıdaki gibi bir URL kullanıcının ev dizini (<code>/etc/passwd</code>

dosyasında belirtilir) <code>/home/birisi/</code> altında yer alan

<code>/home/birisi/public_html/dosya.html</code> dosyası ile

eşleşirdi.</p>

<p>Ev dizininin yerinin <code>/etc/passwd</code> dosyasında belirtilmediği

sistemlerde kullanılmak üzere <code>Userdir</code> yönergesinin başka

kullanım şekilleri de vardır.</p>

<p>Bazı kişiler (genellikle URL üzerinde <code>%7e</code> olarak

kodlanması sebebiyle) "~" simgesini biçimsiz bulabilir ve kullanıcı

dizinlerini imlemek için başka bir karakter kullanmayı tercih

edebilirler. Bu işlevsellik <module>mod_userdir</module> tarafından

desteklenmemektedir. Ancak, kullanıcı dizinleri düzgün şekilde

yapılandırılmışsa istenen etki <directive

module="mod_alias">AliasMatch</directive> yönergesi ile sağlanabilir.

Örneğin, <code>http://mesela.dom/sayfalar/birisi/dosya.html</code>

URL’si ile <code>/home/birisi/public_html/dosya.html</code> dosyasını

eşlemek için <code>AliasMatch</code> yönergesi şöyle

kullanılabilirdi:</p>

<example>AliasMatch ^/sayfalar/([a-zA-Z0-9]+)/?(.*)

/home/$1/public_html/$2</example>

</section>

<section id="redirect"><title>URL Yönlendirme</title>

<p>Yukarıdaki bölümlerde açıklanan yapılandırma yönergeleri Apache’ye

içeriği dosya sisteminin belli bir yerinden alıp istemciye göndermesini

söyler. Bazen istemciye, istediği içeriğe farklı bir URL ile

erişebileceğini ve bu URL için ayrı bir istek yapması gerektiğini

bildirmek gerekir. Bu işleme <em>yönlendirme</em> adı verilir ve bu

işlevsellik <directive module="mod_alias">Redirect</directive> yönergesi

ile sağlanır. Örneğin, <directive module="core">DocumentRoot</directive>

altındaki <code>/foo/</code> dizininin içeriğinin <code>/bar/</code>

adında yeni bir dizine taşınması halinde istemciye yeni konumun

bildirilmesi şöyle sağlanabilirdi:</p>

<example>Redirect permanent /foo/

http://mesela.dom/bar/</example>

<p>Bu atama sayesinde <code>/foo/</code> ile başlayan URL yolları

<code>mesela.dom</code> sunucundaki <code>/bar/</code> dizini altındaki

içeriğe yönlendirilmektedir. Yönlendirmeyi aynı sunucu üzerinde yapmak

zorunda değilsiniz, bu yönerge ile başka bir sunucuya da yönlendirme

yapabilirsiniz.</p>

<p>Apache ayrıca, yeniden yazma ile ilgili daha karmaşık sorunlara çözüm

olarak <directive module="mod_alias">RedirectMatch</directive> diye bir

yönerge daha sağlar. Örneğin bir sitenin baş sayfasını diğer isteklerden

ayrı olarak farklı bir siteye yönlendirmek için yönergeyi şöyle

kullanabilirsiniz:</p>

<example>RedirectMatch permanent ^/$

http://misal.dom/ilksayfa.html</example>

<p>Bundan başka, bir sitedeki tüm sayfalara yapılan istekleri başka bir

siteye geçici olarak yönlendirmek için şöyle bir şey yapabilirsiniz:</p>

<example>RedirectMatch temp .*

http://mesela.misal.dom/ilksayfa.html</example>

</section>

<section id="proxy"><title>Karşı Vekil</title>

<p>Apache ayrıca, uzak sunuculardaki belgelerin yerel sunucunun URL

alanına getirilmesini de mümkün kılar. Bu tekniğe HTTP sunucunun

belgeleri uzak bir sunucudan alıp istemciye sunmasını sağlayarak bir

vekil sunucu gibi davranması nedeniyle <em>ters vekalet</em> adı

verilir. Belgelerin istemciye özkaynağın bulunduğu sunucudan

geliyormuş gibi değilde doğrudan isteği yaptığı sunucudan geliyormuş

gibi sunulması nedeniyle bu işlem normal vekaletten farklıdır.</p>

<p>Aşağıdaki örnekte, istemci <code>/foo/</code> dizini altından bir belge

istemekte, sunucu ise bu belgeyi <code>dahili.mesela.dom</code>

üzerindeki <code>/bar/</code> dizininden alıp istemciye yerel sunucudan

geliyormuş gibi sunmaktadır:</p>

<example>

ProxyPass /foo/ http://dahili.mesela.dom/bar/<br />

ProxyPassReverse /foo/ http://dahili.mesela.dom/bar/<br />

ProxyPassReverseCookieDomain dahili.mesela.dom harici.mesela.dom<br />

ProxyPassReverseCookiePath /foo/ /bar/

</example>

<p><directive module="mod_proxy">ProxyPass</directive> sunucuyu uygun

belgeleri alması için yapılandırırken <directive module="mod_proxy"

>ProxyPassReverse</directive> yönergesi <code>dahili.mesela.dom</code>

sunucusundan kaynaklanan yönlendirmeleri yeniden yazar, böylece bunların

yerel sunucudaki yerleri belirlenmiş olur. Benzer şekilde, <directive

module="mod_proxy">ProxyPassReverseCookieDomain</directive> ve

<directive module="mod_proxy">ProxyPassReverseCookiePath</directive>

yönergeleri de arka sunucu tarafından atanan çerezleri yeniden yazar.</p>

<p>Yalnız, belgelerin içindeki hiperbağların yeniden yazılmayacağına

dikkat ediniz. Dolayısıyla, belge içinde

<code>dahili.mesela.dom</code>’u ismiyle hedef alan mutlak hiperbağlar

varsa bunlar istemci tarafından vekil sunucudan değil doğrudan

<code>dahili.mesela.dom</code>’dan istenecektir. Üçüncü parti modüller

arasında HTML ve XHTML’de hiperbağları yeniden yazabilen <a

href="http://apache.webthing.com/mod_proxy_html/" >mod_proxy_html</a>

adında bir modül vardır.</p>

</section>

<section id="rewrite"><title>Yeniden Yazma Motoru</title>

<p>Daha güçlü ikameler gerektiğinde <module>mod_rewrite</module> modülü

tarafından sağlanan yeniden yazma motoru işe yarayabilir. Bu modüldeki

yönergeler sunulacak içeriğin yerine karar vermek için kaynak IP adresi,

tarayıcı türü gibi isteğe özgü özellikleri kullanırlar.

<module>mod_rewrite</module> modülü buna ek olarak isteğin nasıl ele

alınacağına karar vermek için harici yazılımları ve veritabanlarını

kullanabilir. Yeniden yazma motoru yukarıda değinilen üç eşleşme türünü

de uygulayabilecek yetenektedir: Dahili yönlendirmeler (rumuzlar),

harici yönlendirmeler ve vekalet. <module>mod_rewrite</module> modülü

tarafından sağlanan yeteneklerin ayrıntılı açıklamaları ve bunların

kullanım örnekleri ayrıntılı olarak <a href="rewrite/">mod_rewrite

belgeleri</a>nde bulunmaktadır.</p>

</section>

<section id="notfound"><title>Dosya orada yok</title>

<p>Kaçınılmaz olarak, dosya sisteminde mevcut olmayan dosyalar için de

istek yapılacaktır. Bunun çeşitli sebepleri olabilir. Bazı durumlarda

bu, belgelerin yerlerininin değiştirilmesinin bir sonucu olabilir. Bu

durumda yapılacak en iyi şey, istemciyi belgeyi yeni yerinden istemesi

için bilgilendirmek amacıyla <a href="#redirect">URL yönlendirmesi</a>

kullanmaktır. Bu şekilde, içeriğin yeri değişse bile eski yer imlerinin

ve hiperbağların çalışmaya devam edeceklerinden emin olabilirsiniz.</p>

<p>"Dosya orada yok" ("File Not Found") hatalarının diğer bir bildik

sebebi de URL’lerin hiperbağlarda veya doğrudan tarayıcıda kasıtlı ya da

kasıtsız, yanlış yazılmasıdır. Bu tür sorunlarda yardımcı olması için

Apache <module>mod_speling</module> (sic) adında bir modülle gelir. Bu

modül etkin kılındığında Apache, "Dosya orada yok" ("File Not Found")

hatalarının önünü kesip başka bir yerde benzer isimde bir dosya var mı

diye bakar. Böyle bir dosya varsa, <module>mod_speling</module>

istemciye dosyanın doğru yerini bildiren bir HTTP yönlendirmesi yollar.

Benzer çok sayıda dosya varsa bunlar istemciye bir liste halinde

sunulur.</p>

<p><module>mod_speling</module> modülünün en yararlı özelliklerinden biri

de dosya isimlerini harf büyüklüğüne duyarsız olarak arayabilmesidir.

Dosya isimlerinde harf büyüklüğünün önemli olduğu Unix benzeri sistemler

hakkında bilgisi olmayan kullanıcılara sahip sistemlerin kullanıcılarına

bu büyük yarar sağlar. Fakat modülün URL düzeltmekten başka şeyler için

de kullanılması, istemcilerden gelen neredeyse her isteğin URL

yönlendirmesine konu olmasına sebep olarak sunucunun yükünü

arttırabilir.</p>

<p>Yerinde bulunmayan içeriğin bulunması çabalarının tümü Apache’nin 404

(Dosya orada yok) HTTP durum kodlu bir hata sayfası döndürmesine yol

açar. Bu sayfanın içeriği <directive module="core"

>ErrorDocument</directive> yönergesi ile denetlenebilir ve <a

href="custom-error.html" >Hata Yanıtlarının Kişiselleştirilmesi</a>

bölümünde anlatıldığı gibi oldukça esnek bir şekilde

kişiselleştirilebilir.</p>

</section>

</manualpage>