<?xml version="1.0" encoding="UTF-8" ?>

<!DOCTYPE manualpage SYSTEM "/style/manualpage.dtd">

<?xml-stylesheet type="text/xsl" href="/style/manual.tr.xsl"?>

<manualpage metafile="sections.xml.meta">

<title>Yapılandırma Bölümleri</title>

<summary> <p><a href="configuring.html">Yapılandırma dosyaları</a>ndaki

yönergeler sunucunun tamamına uygulanacağı gibi sadece belli dizinler,

dosyalar, konaklar veya URL’lere uygulanmakla sınırlanabilir. Bu belgede,

yapılandırma bölümü taşıyıcılarınının veya <code>.htaccess</code> dosyalarının,

yapılandırma dosyalarındaki diğer yönergelerin etki alanlarını değiştirtirmek

için nasıl kullanılacağı açıklanmıştır.</p>

</summary>

<section id="types"><title>Yapılandırma Bölümü Taşıyıcılarının Türleri</title>

<related>

<modulelist>

<module>core</module>

<module>mod_version</module>

<module>mod_proxy</module>

</modulelist>

<directivelist>

<directive type="section" module="core">Directory</directive>

<directive type="section" module="core">DirectoryMatch</directive>

<directive type="section" module="core">Files</directive>

<directive type="section" module="core">FilesMatch</directive>

<directive type="section" module="core">If</directive>

<directive type="section" module="core">IfDefine</directive>

<directive type="section" module="core">IfModule</directive>

<directive type="section" module="mod_version">IfVersion</directive>

<directive type="section" module="core">Location</directive>

<directive type="section" module="core">LocationMatch</directive>

<directive type="section" module="mod_proxy">Proxy</directive>

<directive type="section" module="mod_proxy">ProxyMatch</directive>

<directive type="section" module="core">VirtualHost</directive>

</directivelist>

</related>

<p>İki temel taşıyıcı türü vardır. Taşıyıcıların çoğu her istek için

değerlendirmeye alınır. Taşıyıcılardaki yönergeler ise sadece bu

taşıyıcılarla eşleşen istekler için uygulanır. Diğer yandan,

<directive type="section" module="core">IfDefine</directive>,

<directive type="section" module="core">IfModule</directive> ve

<directive type="section" module="mod_version">IfVersion</directive>

taşıyıcıları sadece sunucu başlatılırken veya yeniden başlatılırken

değerlendirmeye alınır. Başlatma sırasında gerektirdikleri koşullar

sağlanıyorsa içerdikleri yönergeler tüm isteklere uygulanır. Aksi

takdirde, içerdikleri yönergeler yok sayılır.</p>

<p><directive type="section" module="core">IfDefine</directive> yönergesi

sadece <program>httpd</program> komut satırında uygun parametreler

tanımlanmışsa uygulanabilecek yönergeleri içerir. Örneğin, aşağıdaki

yapılandırma ile tüm isteklerin diğer siteye yönlendirilebilmesi sadece

sunucu <code>httpd -DClosedForNow</code> komut satırı ile başlatıldığı

takdirde mümkün olur:</p>

<example>

&lt;IfDefine ClosedForNow&gt;<br />

<indent>

Redirect / http://otherserver.example.com/<br />

</indent>

&lt;/IfDefine&gt;

</example>

<p><directive type="section" module="core">IfModule</directive> yönergesi

sadece belli bir modülün sunucuda kullanılabilir durumda olması halinde

uygulanabilecek yönergeleri içerir. Modülün ya sunucuyla birlikte durağan

olarak derlenmiş olması ya da devingen olarak derlenmiş ve yapılandırma

dosyasında yönergeden önce o modüle ilişkin bir <directive module="mod_so"

>LoadModule</directive> satırının bulunması gerekir. Bu yönergeyi sadece

belli bir modülün varlığının veya yokluğunun yapılandırma dosyanızın

çalışmasını etkilememesini istediğiniz durumlarda kullanmalısınız.

Eksik modüllerle ilgili hata iletilerini engellediğinden, taşıyıcı içine,

her zaman çalışması istenen yönergeler konulmamalıdır.</p>

<p>Aşağıdaki örnekte, <directive module="mod_mime_magic"

>MimeMagicFiles</directive> yönergesi sadece <module>mod_mime_magic</module>

modülü mevcutsa uygulanacaktır.</p>

<example>

&lt;IfModule mod_mime_magic.c&gt;<br />

<indent>

MimeMagicFile conf/magic<br />

</indent>

&lt;/IfModule&gt;

</example>

<p><directive type="section" module="mod_version">IfVersion</directive>

yönergesi sunucunun belli bir sürümünün çalıştırılması halinde

uygulanabilecek yönergeleri içerebilmesi dışında <directive

type="section" module="core">IfDefine</directive> ve <directive

type="section" module="core">IfModule</directive> yönergeleri gibidir.

<module>mod_version</module> modülü farklı httpd sürümleri ve farklı

yapılandırmalarla büyük ağlarda çalışmayı mümkün kılmak veya sürüm

denemeleri yapabilmek amacıyla tasarlanmıştır.</p>

<example>

&lt;IfVersion >= 2.1&gt;<br />

<indent>

# burası sadece 2.1.0 veya daha üstü sürümlerde<br />

# iş görür.<br />

</indent>

&lt;/IfVersion&gt;

</example>

<p><directive type="section" module="core">IfDefine</directive>,

<directive type="section" module="core">IfModule</directive> ve

<directive type="section" module="mod_version">IfVersion</directive>

yönergelerinin önüne "!" konularak olumsuz koşullar için uygulanabilir.

Ayrıca, bu bölümler daha karmaşık sınırlamalar elde etmek amacıyla bir

diğerinin içinde kullanılabilirler.</p>

</section>

<section id="file-and-web"><title>Dosya Sistemi ve Site Alanı</title>

<p>En sık kullanılan yapılandırma bölümü taşıyıcıları dosya sistemindeki

veya site alanındaki belli yerlerin yapılandırmalarını değiştirmekte

kullanılanlardır. Öncelikle, bu ikisi arasındaki farkları bilmek önemlidir.

Dosya sistemi disklerinizin işletim sistemi tarafından size gösterilen

halidir. Örneğin, öntanımlı kurulumda Apache, Unix sistemlerinde

<code>/usr/local/apache2</code> altındayken Windows sistemlerinde

<code>"c:/Program Files/Apache Group/Apache2"</code> altındadır.

(Bilgi: Windows için bile, Apache’de dosya yolu belirtilirken

tersbölü değil normal bölü karakterleri kullanılır.) Site alanı

ise sunucu tarafından istemciye sunulan dizin ağacıdır. Yani, site

alanı içindeki <code>/dir/</code> dizini, Apache’nin Unix üzerinde

dosya sistemine öntanımlı olarak kurulduğu yer göz önüne alınarak,

dosya sistemindeki <code>/usr/local/apache2/htdocs/dir/</code>

dizinine karşılıktır. Site sayfaları veritabanlarından veya başka yerlerden

devingen olarak üretilebildiğinden site alanlarının doğrudan dosya

sistemine eşlenmesi gerekli değildir.</p>

<section id="filesystem"><title>Dosya Sistemi Taşıyıcıları</title>

<p><directive type="section" module="core">Directory</directive>

ve <directive type="section" module="core">Files</directive> taşıyıcıları,

<glossary ref="regex">düzenli ifade</glossary> karşılıkları ile beraber,

yönergeleri dosya sisteminin parçalarına uygularlar. Bir <directive

type="section" module="core">Directory</directive> bölümü içindeki

yönergeler belli bir dosya sistemi dizinine ve onun alt dizinlerine

uygulanır. Aynı etki <a href="howto/htaccess.html">.htaccess dosyaları</a>

kullanılarak da sağlanabilir. Örneğin aşağıdaki yapılandırmada,

<code>/var/web/dir1</code> dizini ve alt dizinlerinde dizin içeriğinin

listelenmesi etkin kılınmaktadır.</p>

<example>

&lt;Directory /var/web/dir1&gt;<br />

<indent>

Options +Indexes<br />

</indent>

&lt;/Directory&gt;

</example>

<p>Bir <directive type="section" module="core">Files</directive> bölümü

içindeki yönergeler, hangi dizinde bulunduğuna bakılmaksızın ismi belirtilen

dosyalara uygulanır. Örneğin, aşağıdaki yapılandırma yönergeleri yapılandırma

dosyasının ana bölümüne yerleştirildiği takdirde <code>gizli.html</code>

isimli dosyalara nerede bulunursa bulunsun erişime izin vermeyecektir.</p>

<example>

&lt;Files gizli.html&gt;<br />

<indent>

Order allow,deny<br />

Deny from all<br />

</indent>

&lt;/Files&gt;

</example>

<p>Dosya sisteminin belli bir yerindeki belli dosyalarla ilgili yaptırımlar

için <directive type="section" module="core">Files</directive> ve

<directive type="section" module="core">Directory</directive> bölümleri

birlikte kullanılabilir. Örneğin, aşağıdaki yapılandırma

<code>/var/web/dir1/gizli.html</code>,

<code>/var/web/dir1/subdir2/gizli.html</code>,

<code>/var/web/dir1/subdir3/gizli.html</code> ve

<code>/var/web/dir1/</code> altında bulunabilecek diğer tüm

<code>gizli.html</code> dosyalarına erişimi yasaklar.</p>

<example>

&lt;Directory /var/web/dir1&gt;<br />

<indent>

&lt;Files gizli.html&gt;<br />

<indent>

Order allow,deny<br />

Deny from all<br />

</indent>

&lt;/Files&gt;<br />

</indent>

&lt;/Directory&gt;

</example>

</section>

<section id="webspace"><title>Site Alanı Taşıyıcıları</title>

<p><directive type="section" module="core">Location</directive> yönergesi

ve yönergenin <glossary ref="regex">düzenli ifade</glossary> karşılığı

site alanındaki içerik için yapılandırmayı değiştirir. Örneğin aşağıdaki

yapılandırma, <code>/gizli</code> ile başlayan URL yollarına erişimi engeller.

Özellikle, <code>http://siteniz.mesela.dom/gizli</code>,

<code>http://siteniz.mesela.dom/gizli123</code> ve

<code>http://siteniz.mesela.dom/gizli/dir/dosya.html</code>

istekleri yanında <code>/gizli</code> ile başlayan diğer isteklere de

uygulanır.</p>

<example>

&lt;Location /gizli&gt;<br />

<indent>

Order Allow,Deny<br />

Deny from all<br />

</indent>

&lt;/Location&gt;

</example>

<p>Dosya sistemi ile etkileşime girmeyen herşey için

<directive type="section" module="core">Location</directive>

yönergesi gerekir. Aşağıdaki örnekte, belli bir URL’nin

<module>mod_status</module> modülü tarafından sağlanan bir dahili

Apache eylemcisine nasıl eşlenebileceği gösterilmiştir. Bu örnek

için dosya sisteminde <code>server-status</code> adında bir dosya

veya dizin bulunması gerekli değildir.</p>

<example>

&lt;Location /server-status&gt;<br />

<indent>

SetHandler server-status<br />

</indent>

&lt;/Location&gt;

</example>

</section>

<section id="wildcards"><title>Dosya Adı Şablonları ve Düzenli İfadeler</title>

<p><directive type="section" module="core">Directory</directive>,

<directive type="section" module="core">Files</directive> ve

<directive type="section" module="core">Location</directive> yönergelerinde,

Standart C kütüphanesindeki <code>fnmatch</code> işlevindeki gibi kabuk tarzı

dosya ismi kalıpları kullanılabilir. "*" karakteri herhangi bir karakter dizisi

ile eşleşirken "?" karakteri tek tek karakterlerle ve "[<em>seq</em>]" kalıbı

ise <em>seq</em> içindeki her karakterle eşleşir. "/" karakteri her hangi bir

kalıp karakteri ile eşleşmez; açıkça belirtilmesi gerekir.</p>

<p>Daha esnek bir eşleşmenin gerekli olduğu durumlar için her taşıyıcının bir

düzenli ifade karşılığı vardır. <directive type="section" module="core"

>DirectoryMatch</directive>, <directive type="section" module="core"

>FilesMatch</directive> ve <directive type="section" module="core"

>LocationMatch</directive> yönergelerinde gerekli eşleşmeleri seçmek için

perl uyumlu <glossary ref="regex">düzenli ifadelerin</glossary> kullanımına

izin verilir. Ayrıca, yönergelerin uygulanışının düzenli ifade bölümleri

kullanılarak nasıl değiştirileceğini öğrenmek için, aşağıda, yapılandırmanın

katıştırılmasıyla ilgili bölüme de bakınız.</p>

<p>Tüm kullanıcı dizinlerine ilişkin yapılandırmayı değiştirmek için dosya

ismi kalıpları şöyle kullanılabilirdi:</p>

<example>

&lt;Directory /home/*/public_html&gt;<br />

<indent>

Options Indexes<br />

</indent>

&lt;/Directory&gt;

</example>

<p>Düzenli ifade bölümleri kullanarak çeşitli türlerdeki resim dosyalarına

erişimi bir defada yasaklayabiliriz:</p>

<example>

&lt;FilesMatch \.(?i:gif|jpe?g|png)$&gt;<br />

<indent>

Order allow,deny<br />

Deny from all<br />

</indent>

&lt;/FilesMatch&gt;

</example>

</section>

<section id="whichwhen"><title>Ne, Ne Zaman Kullanılır?</title>

<p>Dosya sistemi taşıyıcıları ile site alanı taşıyıcıları arasında seçim

yapmak aslında oldukça kolaydır. Dosya sisteminde bulunan nesnelere

uygulanacak yönergeler için daima <directive type="section" module="core"

>Directory</directive> veya <directive type="section" module="core"

>Files</directive> kullanılır. Dosya sisteminde bulunmayan nesnelere

(bir sayfanın bir veritabanı tarafından üretilmesi gibi) uygulanacak

yönergeler için ise <directive type="section" module="core"

>Location</directive> kullanılır.</p>

<p>Dosya sistemindeki nesnelere erişimi kısıtlarken asla

<directive type="section" module="core">Location</directive>

kullanmamak önemlidir. Bunun sebebi farklı site alanı konumlarının

(URL’ler) aynı dosya sistemi konumuna eşlenebilmesi dolayısıyla

kısıtlamalarınızın etrafından dolaşılabilmesine izin vermesidir.

Örneğin, aşağıdaki yapılandırmayı ele alalım:</p>

<example>

&lt;Location /dir/&gt;<br />

<indent>

Order allow,deny<br />

Deny from all<br />

</indent>

&lt;/Location&gt;

</example>

<p><code>http://siteniz.mesela.dom/dir/</code> için bir istek yapılmışsa

bu doğru çalışacaktır. Fakat dosya sistemi harf büyüklüğüne duyarsızsa

ne olacak? Kısıtlamanız, istek <code>http://siteniz.mesela.dom/DIR/</code>

şeklinde yapılarak kolayca geçersiz kılınabilir. Halbuki <directive

type="section" module="core">Directory</directive> yönergesi isteğin

nasıl yapıldığına bakılmaksızın bu konumdan sunulan her türlü içeriğe

uygulanacaktı. (Dosya sistemi bağlarıyla bu da aşılabilir. Sembolik

bağlar kullanılarak aynı dizin dosya sisteminin bir çok yerine

yerleştirilebilir. <directive type="section" module="core"

>Directory</directive> yönergesi dosya yolunu sıfırlamaksızın sembolik

bağları izleyecektir. Bu bakımdan, en yüksek seviyede güvenlik için uygun

<directive module="core">Options</directive> yönergesi ile sembolik bağların

izlenmesi devredışı bırakılabilir.)</p>

<p>Belki de siz sırf harf büyüklüğüne duyarlı bir dosya sistemi kullanıyorsunuz

diye böyle uygulamalara ihtiyacınız olmadığını düşünüyor olabilirsiniz, fakat

aynı site alanını çok sayıda dosya sistemi konumuna eşleyecek daha bir sürü

yol bulunduğunu unutmayınız. Bu bakımdan dosya sisteminde yapacağınız

kısıtlamalarda daima dosya sistemi taşıyıcılarını kullanmalısınız.

Bununla birlikte bu kuralın da bir istisnası vardır. Yapılandırma

kısıtlamalarının bir <code>&lt;Location/&gt;</code> bölümü içine koyulması,

bu bölüme konan yönergelerin etki alanının belli bir URL ile sınırlı

olmaması nedeniyle mükemmelen güvenlidir.</p>

</section>

</section>

<section id="virtualhost"><title>Sanal Konaklar</title>

<p><directive type="section" module="core">VirtualHost</directive>

taşıyıcısının içinde belli bir konağa uygulanan yönergeler bulunur.

Aynı makinede çok sayıda konağı farklı yapılandırmalarla sunuyorsanız

bu taşıyıcı çok işinize yarar. Daha fazla bilgi için

<a href="vhosts/">Sanal Konak Belgeleri</a> bölümüne bakınız.</p>

</section>

<section id="proxy"><title>Vekil</title>

<p><directive type="section" module="mod_proxy">Proxy</directive>

ve <directive type="section" module="mod_proxy">ProxyMatch</directive>

taşıyıcıları, sadece belli bir URL ile eşleşen <module>mod_proxy</module>

vekil sunucusu üzerinden erişilen sitelere uygulanan yapılandırma yönergelerini

bulundururlar. Örneğin aşağıdaki yapılandırma <code>cnn.com</code> sitesine

erişim için vekil sunucunun kullanılmasını engelleyecektir.</p>

<example>

&lt;Proxy http://cnn.com/*&gt;<br />

<indent>

Order allow,deny<br />

Deny from all<br />

</indent>

&lt;/Proxy&gt;

</example>

</section>

<section id="whatwhere"><title>Hangi Yönergelere İzin Veriliyor?</title>

<p>Hangi yönergelere hangi yapılandırma bölümlerinde izin verildiğini

öğrenmek için yönerge <a href="mod/directive-dict.html#Context">bağlamına</a> bakınız.

<directive type="section" module="core">Directory</directive> bölümlerinde

izin verilen herşeye sözdizimsel olarak ayrıca

<directive type="section" module="core">DirectoryMatch</directive>,

<directive type="section" module="core">Files</directive>,

<directive type="section" module="core">FilesMatch</directive>,

<directive type="section" module="core">Location</directive>,

<directive type="section" module="core">LocationMatch</directive>,

<directive type="section" module="mod_proxy">Proxy</directive>

ve <directive type="section" module="mod_proxy">ProxyMatch</directive>

bölümlerinde de izin verilir. Yine de bazı istisnai durumlar mevcuttur:</p>

<ul>

<li><directive module="core">AllowOverride</directive> yönergesi sadece

<directive type="section" module="core">Directory</directive> bölümlerinde çalışır.</li>

<li><directive module="core">Options</directive> yönergesinin

<code>FollowSymLinks</code> ve <code>SymLinksIfOwnerMatch</code>

seçenekleri sadece <directive type="section" module="core">Directory</directive>

bölümlerinde veya <code>.htaccess</code> dosyalarında çalışır.</li>

<li><directive module="core">Options</directive> yönergesi

<directive type="section" module="core">Files</directive> ve

<directive type="section" module="core">FilesMatch</directive>

bölümlerinde kullanılamaz.</li>

</ul>

</section>

<section id="mergin"><title>Bölümler Nasıl Katıştırılır?</title>

<p>Yapılandırma bölümleri belli bir sıra ile uygulanır. Yapılandırma

yönergelerinin yorumlanışı üzerinde önemli etkilere sahip olabilmesi

nedeniyle neyin ne zaman çalıştığını anlamak çok önemlidir.</p>

<p>Yapılandırma bölümlerinin katıştırılma sırası şöyledir:</p>

<ol>

<li><directive type="section"

module="core">Directory</directive> (düzenli ifadeler hariç)

ve <code>.htaccess</code> aynı anda işleme sokulur

(<code>.htaccess</code> ile eğer izin verilmişse <directive

type="section" module="core">Directory</directive> içindeki bazı

yönergeler geçersiz kılınabileceği için).</li>

<li><directive type="section" module="core">DirectoryMatch</directive>

(ve <code>&lt;Directory ~&gt;</code>).</li>

<li><directive type="section" module="core">Files</directive> ve <directive

type="section" module="core">FilesMatch</directive> aynı anda işleme sokulur.</li>

<li><directive type="section" module="core">Location</directive>

ve <directive type="section" module="core">LocationMatch</directive>

aynı anda işleme sokulur.</li>

</ol>

<p><directive type="section" module="core">Directory</directive>

bölümündekiler hariç, her grup, yapılandırma dosyasında bulundukları

sıraya göre işleme sokulurlar. Yukarıda 1. grup olan <directive

type="section" module="core">Directory</directive> bölümü en kısa dizin

elemanından en uzun dizin elemanına doğru işleme sokulur. Yani, örneğin,

<code>&lt;Directory /var/web/dir&gt;</code> bölümü <code>&lt;Directory

/var/web/dir/subdir&gt;</code> bölümünden önce işleme sokulacaktır. Eğer

aynı uzunlukta çok sayıda dizin varsa <directive type="section"

module="core">Directory</directive> bölümleri yapılandırma dosyasında

bulundukları sıraya göre işleme sokulurlar. <directive

module="core">Include</directive> yönergeleri ile yapılandırmaya dahil

edilen dosyaların içerikleri <directive module="core">Include</directive>

yönergesinin bulunduğu yere konulduktan sonra işleme sokulurlar.</p>

<p><directive type="section" module="core">VirtualHost</directive>

bölümlerinin içindeki bölümler, sanal konak tanımı dışındaki karşılıklarından

<em>sonra</em> uygulanırlar.</p>

<p>İstek <module>mod_proxy</module> tarafından sunulduğu takdirde,

<directive module="mod_proxy" type="section">Proxy</directive> taşıyıcısı

işlem sırasında <directive module="core" type="section">Directory</directive>

taşıyıcısının yerini alır.</p>

<p>Sonraki bölümler öncekileri geçersiz kılmak üzere işleme alınırlar.</p>

<note><title>Bazı Teknik Bilgiler</title>

Aslında, isim dönüşüm aşamasından (<code>Aliases</code> ve

<code>DocumentRoots</code>, URL’leri dosya isimlerine eşlemek için

kullanılırken) hemen önce uygulanan bir

<code>&lt;Location&gt;</code>/<code>&lt;LocationMatch&gt;</code> dizisi

vardır. Bu dizinin sonuçları isim dönüşüm aşaması tamamlandıktan sonra

tamamen elden çıkarılır.

</note>

<section id="merge-examples"><title>Bazı Örnekler</title>

<p>Aşağıdaki yapay örnekte katıştırma sırası gösterilmiştir. Hepsinin aynı

isteğe uygulandığı varsayımıyla, bu örnekteki yönergeler A &gt; B &gt; C &gt; D &gt;

E sırasıyla uygulanacaktır.</p>

<example>

&lt;Location /&gt;<br />

E<br />

&lt;/Location&gt;<br />

<br />

&lt;Files f.html&gt;<br />

D<br />

&lt;/Files&gt;<br />

<br />

&lt;VirtualHost *&gt;<br />

&lt;Directory /a/b&gt;<br />

B<br />

&lt;/Directory&gt;<br />

&lt;/VirtualHost&gt;<br />

<br />

&lt;DirectoryMatch "^.*b$"&gt;<br />

C<br />

&lt;/DirectoryMatch&gt;<br />

<br />

&lt;Directory /a/b&gt;<br />

A<br />

&lt;/Directory&gt;<br />

<br />

</example>

<p>Daha somut bir örnek olarak aşağıdakini ele alalım. <directive module="core"

type="section">Directory</directive> bölümlerindeki erişim sınırlamaları ne

olursa olsun <directive module="core" type="section">Location</directive>

bölümü son olarak değerlendirmeye alınacak ve sunucuya sınırsız erişim verecektir.

Başka bir deyişle, katıştırma sırası önemlidir, bu nedenle dikkatli olmalısınız!</p>

<example>

&lt;Location /&gt;<br />

<indent>

Order deny,allow<br />

Allow from all<br />

</indent>

&lt;/Location&gt;<br />

<br />

# Alooo! Bu &lt;Directory&gt; bölümünün hiçbir hükmü yok.<br />

&lt;Directory /&gt;<br />

<indent>

Order allow,deny<br />

Allow from all<br />

Deny from kkadam.mesela.dom<br />

</indent>

&lt;/Directory&gt;

</example>

</section>

</section>

</manualpage>