caching.html.tr.utf8 revision e78d55a878c7d47b535c7bd1953ed8c5445e5eac
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Strict//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-strict.dtd">
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" lang="tr" xml:lang="tr"><head><!--
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina This file is generated from xml source: DO NOT EDIT
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina<title>Önbellek Kullanım Kılavuzu - Apache HTTP Sunucusu</title>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina<link href="/style/css/manual.css" rel="stylesheet" media="all" type="text/css" title="Main stylesheet" />
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina<link href="/style/css/manual-loose-100pc.css" rel="alternate stylesheet" media="all" type="text/css" title="No Sidebar - Default font size" />
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina<link href="/style/css/manual-print.css" rel="stylesheet" media="print" type="text/css" />
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina<link href="/images/favicon.ico" rel="shortcut icon" /></head>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina<p class="menu"><a href="/mod/">Modüller</a> | <a href="/mod/directives.html">Yönergeler</a> | <a href="/faq/">SSS</a> | <a href="/glossary.html">Terimler</a> | <a href="/sitemap.html">Site Haritası</a></p>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina<p class="apache">Apache HTTP Sunucusu Sürüm 2.3</p>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina<div class="up"><a href="./"><img title="<-" alt="<-" src="/images/left.gif" /></a></div>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina<a href="http://www.apache.org/">Apache</a> > <a href="http://httpd.apache.org/">HTTP Sunucusu</a> > <a href="http://httpd.apache.org/docs/">Belgeleme</a> > <a href="./">Sürüm 2.3</a></div><div id="page-content"><div id="preamble"><h1>Önbellek Kullanım Kılavuzu</h1>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina<p><span>Mevcut Diller: </span><a href="/en/caching.html" hreflang="en" rel="alternate" title="English"> en </a> |
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina<a href="/fr/caching.html" hreflang="fr" rel="alternate" title="Français"> fr </a> |
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina<a href="/tr/caching.html" title="Türkçe"> tr </a></p>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina<div class="outofdate">Bu çeviri güncel olmayabilir. Son değişiklikler için İngilizce sürüm geçerlidir.</div>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina <p>Bu belge <code class="module"><a href="/mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code>,
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina <code class="module"><a href="/mod/mod_disk_cache.html">mod_disk_cache</a></code>, <code class="module"><a href="/mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina modülleri ve <a href="programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina için bir başvuru kılavuzu niteliğindedir. HTTP sunucusu ve vekil
50c9d542e8bf641412debaa82a4dcf67ddb72258Lukas Slebodnik olarak çalışmada işlemleri hızlandırmak için bilinen sorunlar ve
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina yanlış yapılandırmalardan kaçınarak Apache’nin önbellekleme
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina özelliklerinin nasıl kullanılacağı açıklanmıştır.</p>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina<div id="quickview"><ul id="toc"><li><img alt="" src="/images/down.gif" /> <a href="#introduction">Giriş</a></li>
bbc34d5a6e84d6c337bd89a22d33e365eb466226Pavel Březina<li><img alt="" src="/images/down.gif" /> <a href="#overview">Önbelleklemeye Bir Bakış</a></li>
28ebfa4373d1e7ce45b5d70a3619df1c074a661ePavel Březina<li><img alt="" src="/images/down.gif" /> <a href="#security">Güvenlik Kaygıları</a></li>
3a5ea81007bd38ce511c37f65cc45d4b6b95ec44Pavel Březina<li><img alt="" src="/images/down.gif" /> <a href="#filehandle">Dosya Tanıtıcı Önbelleklemesi</a></li>
641d684ee88c6540a4cf1d74d258614f615699fePavel Březina<li><img alt="" src="/images/down.gif" /> <a href="#inmemory">Sistem Belleğinde Önbellekleme</a></li>
641d684ee88c6540a4cf1d74d258614f615699fePavel Březina<li><img alt="" src="/images/down.gif" /> <a href="#disk">Disk Üzerinde Önbellekleme</a></li>
c4d4fe1603420fe8f3d256a3a446974699563ff3Petr Cech<div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="/images/up.gif" /></a></div>
c4d4fe1603420fe8f3d256a3a446974699563ff3Petr Cech<h2><a name="introduction" id="introduction">Giriş</a></h2>
c4d4fe1603420fe8f3d256a3a446974699563ff3Petr Cech <p>Apache HTTP sunucusunun 2.2 sürümünden itibaren
c4d4fe1603420fe8f3d256a3a446974699563ff3Petr Cech <code class="module"><a href="/mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> ve <code class="module"><a href="/mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code> modülleri
c4d4fe1603420fe8f3d256a3a446974699563ff3Petr Cech deneysel olmaktan çıkarılmış ve üretim amaçlı kullanılabileceğine karar
c4d4fe1603420fe8f3d256a3a446974699563ff3Petr Cech verilmiştir. Bu önbellekleme mimarileri gerek HTTP sunucusu gerekse
fd04b25eaa5cd105da4122854d8bc1e702760e60Jakub Hrozek vekili olarak çalışmada HTTP işlemlerini hızlandırmak anlamında sunucuya
b0e8c1802557645e2ff6a88c54c520b0f0ff9ebbPetr Cech güç katarlar.</p>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina <p><code class="module"><a href="/mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code>, ortam sağlayıcı modülü olan
4e5e846de22407f825fe3b4040d79606818a2419Jakub Hrozek <code class="module"><a href="/mod/mod_disk_cache.html">mod_disk_cache</a></code> ile birlikte HTTP önbelleklemesini
4e5e846de22407f825fe3b4040d79606818a2419Jakub Hrozek akıllıca yerine getirir. İçeriğin kendisi önbellekte saklanırken
4e5e846de22407f825fe3b4040d79606818a2419Jakub Hrozek <code class="module"><a href="/mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> içeriğin önbelleklenebilmesini denetim
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina altında tutan HTTP başlıkları ve seçenekleri ile ilgilenir. Yerel ve
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina vekalet edilen içeriğin her ikisinin de aynı anda işlem görmesi
4e5e846de22407f825fe3b4040d79606818a2419Jakub Hrozek sağlanabilir. <code class="module"><a href="/mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code>, vekalet edilen içeriğe,
4e5e846de22407f825fe3b4040d79606818a2419Jakub Hrozek devingen yerel içeriğe veya zamanla değişen yerel dosyalara erişimi
4e5e846de22407f825fe3b4040d79606818a2419Jakub Hrozek hızlandırma ihtiyacına yönelik olarak hem basit hem de karmaşık
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina önbellekleme yapılandırmalarını mümkün kılar.</p>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <p><code class="module"><a href="/mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code> ise biraz daha temel ancak bazen daha
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina kullanışlı olabilen bir önbellekleme şekli ile ilgilenir. URL’lerin
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina önbelleklenebilmesini mümkün kılmanın karmaşıklığıyla boğuşmak yerine
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <code class="module"><a href="/mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code>, dosyaların Apache’nin son başlatıldığı
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina zamanki durumlarını saklamak için dosyaların belleğe eşlenmek üzere ele
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina alınmasını sağlar. Böylelikle, <code class="module"><a href="/mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code>, çok sık
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina değişmeyen durağan yerel dosyalara erişim zamanını azaltmaya yardım
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <p><code class="directive"><a href="/mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code> ve
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <code class="directive"><a href="/mod/mod_file_cache.html#mmapfile">MMapFile</a></code> yönergeleri ile
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina ilgili bölümlerde anlatılanları saymazsak
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <code class="module"><a href="/mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code>, bu belgenin asıl konusu olan
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <code class="module"><a href="/mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> önbellekleme mimarisine göre daha basit bir
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina önbellekleme gerçeklenimidir.</p>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <p>Bu belgeden azami yararı sağlayabilmek için temel bir HTTP bilginizin
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina olması ve <a href="urlmapping.html">URL’lerin Dosya Sistemine
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina Eşlenmesi</a> ile <a href="content-negotiation.html">İçerik Uzlaşımı</a>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina belgelerini okumuş olmanız gerekir.</p>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina </div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="/images/up.gif" /></a></div>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina<h2><a name="overview" id="overview">Önbelleklemeye Bir Bakış</a></h2>
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="/mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code></li><li><code class="module"><a href="/mod/mod_disk_cache.html">mod_disk_cache</a></code></li><li><code class="module"><a href="/mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="/mod/mod_cache.html#cacheenable">CacheEnable</a></code></li><li><code class="directive"><a href="/mod/mod_cache.html#cachedisable">CacheDisable</a></code></li><li><code class="directive"><a href="/mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code></li><li><code class="directive"><a href="/mod/mod_file_cache.html#mmapfile">MMapFile</a></code></li><li><code class="directive"><a href="/mod/core.html#usecanonicalname">UseCanonicalName</a></code></li><li><code class="directive"><a href="/mod/mod_negotiation.html#cachenegotiateddocs">CacheNegotiatedDocs</a></code></li></ul></td></tr></table>
c4d4fe1603420fe8f3d256a3a446974699563ff3Petr Cech <p>Bir istek sonuçlanıncaya kadar <code class="module"><a href="/mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülünde iki
c4d4fe1603420fe8f3d256a3a446974699563ff3Petr Cech aşamadan geçer. İlkinde <code class="module"><a href="/mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> bir URL eşleme modülü
c4d4fe1603420fe8f3d256a3a446974699563ff3Petr Cech olarak çalışır ve URL önbellekteyse ve zaman aşımına uğramamışsa isteğin
c4d4fe1603420fe8f3d256a3a446974699563ff3Petr Cech doğrudan <code class="module"><a href="/mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> tarafından sunulmasını sağlar.</p>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina <p>Yani isteğin sunumu sırasında, isteğin örneğin,
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina <code class="module"><a href="/mod/mod_proxy.html">mod_proxy</a></code> veya <code class="module"><a href="/mod/mod_rewrite.html">mod_rewrite</a></code> tarafından
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina ele alınması gerekse bile bu yapılmaz. Önbelleklenen içerik ilk alındığı
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina haliyle sunulur.</p>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina <p>Eğer URL önbellekte yoksa, <code class="module"><a href="/mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> isteği bir <a href="filter.html">süzgece</a> tabi tutar. Apache içeriğin varlığını
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina saptamışsa içeriğin süzgeç tarafından sunulmasını sağladıktan sonra,
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina süzgeç içeriğin önbelleklenebileceğini saptamışsa gelecekte sunmak üzere
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina içeriği önbelleğe kaydeder.</p>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina <p>Eğer URL önbellekte bulunmuş fakat içeriğin zaman aşımına uğradığı
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina anlaşılmışsa süzgeç yine de eklenir fakat bu kez
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina <code class="module"><a href="/mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> önbellekteki sürümün hala geçerli olup
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina olmadığını saptamak için kaynağın bulunduğu sunucuya bir koşullu istek
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina gönderir. Önbellekteki sürüm hala geçerliyse temel verileri güncellenir
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina ve istek önbellekten sunulur. Önbellekteki sürüm artık geçerli değilse,
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina önbellekteki sürüm silinir ve süzgeç güncel içeriği önbelleğe kaydeder
54ed1b1214dbf9da1f481e8d193c81ce4312516bPavel Březina ve isteği oradan sunar.</p>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina <p>Yerel içerik önbelleklendiği takdirde <code class="directive"><a href="/mod/core.html#usecanonicalname">UseCanonicalName</a></code> yönergesine <code>On</code>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina değeri atanmışsa önbellekten sunulan sayfa sayısında büyük bir artış
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina olduduğu görülür. Bunun sebebi içeriği sunan sanal konağın isminin
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina önbellek anahtarının bir parçası olarak kullanılmasıdır. Yönergeye
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina <code>On</code> değerini atamak suretiyle çok isimli ve rumuzlu sanal
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina konaklar için farklı önbellek girdileri oluşturulmaz, bunun yerine her
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina meşru sanal konak için ayrı bir önbellek tutulur.</p>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina <p>Önbellekleme, URL’nin dosya ismine dönüştürülmesi aşamasında
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina gerçekleştiğinden önbelleklenen belgeler sadece URL isteklerine bir
3a5ea81007bd38ce511c37f65cc45d4b6b95ec44Pavel Březina yanıt olarak sunulurlar. <a href="howto/ssi.html">Sunucu Taraflı
3a5ea81007bd38ce511c37f65cc45d4b6b95ec44Pavel Březina İçerikleri</a> kullanmazsanız genellikle bunun fazla bir önemi
3a5ea81007bd38ce511c37f65cc45d4b6b95ec44Pavel Březina <!-- Bu içerik önbelleklenebilir. --><br />
3a5ea81007bd38ce511c37f65cc45d4b6b95ec44Pavel Březina <!--#include virtual="/dipnot.html" --><br />
3a5ea81007bd38ce511c37f65cc45d4b6b95ec44Pavel Březina <!-- Bu içerik önbelleklenemez. --><br />
3a5ea81007bd38ce511c37f65cc45d4b6b95ec44Pavel Březina <!--#include file="/bir/yol/dipnot.html" -->
3a5ea81007bd38ce511c37f65cc45d4b6b95ec44Pavel Březina <p>Sunucu Taraflı İçerikleri kullanıyorsanız ve önbelleklemenin
641d684ee88c6540a4cf1d74d258614f615699fePavel Březina sağladığı hız artışından da yaralanmak istiyorsanız içerik
641d684ee88c6540a4cf1d74d258614f615699fePavel Březina yerleştirmek için <code>virtual</code> içerik türünü kullanınız.</p>
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina <p>Önbellekli öğeler için öntanımlı zaman aşımı süresi bir saat olmakla
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina birlikte <code class="directive"><a href="/mod/mod_cache.html#cachedefaultexpire">CacheDefaultExpire</a></code>
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina yönergesi kullanılarak bu değer kolaylıkla geçersiz kılınabilir. Bu
641d684ee88c6540a4cf1d74d258614f615699fePavel Březina öntanımlı değer sadece içeriğin özgün kaynağı bir zaman aşımı süresi
641d684ee88c6540a4cf1d74d258614f615699fePavel Březina veya son değişiklik tarihi belirtmediği takdirde kullanılır.</p>
641d684ee88c6540a4cf1d74d258614f615699fePavel Březina <p>Bir yanıt <code>Expires</code> başlığını değil de
641d684ee88c6540a4cf1d74d258614f615699fePavel Březina <code>Last-Modified</code> başlığını içeriyorsa
71965bb18407ff45ada9e47cb6def086e48663c6Pavel Březina <code class="module"><a href="/mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> zaman aşımı süresini <code class="directive"><a href="/mod/mod_cache.html#cachelastmodifiedfactor">CacheLastModifiedFactor</a></code> yönergesinin
71965bb18407ff45ada9e47cb6def086e48663c6Pavel Březina nasıl kullanıldığına bakarak saptar.</p>
71965bb18407ff45ada9e47cb6def086e48663c6Pavel Březina <p>Yerel içerik için, zaman aşımı süresini hassas olarak ayarlamak
71965bb18407ff45ada9e47cb6def086e48663c6Pavel Březina gerekirse <code class="module"><a href="/mod/mod_expires.html">mod_expires</a></code> kullanılabilir.</p>
71965bb18407ff45ada9e47cb6def086e48663c6Pavel Březina <p>Zaman aşımı süresinin üst sınırı <code class="directive"><a href="/mod/mod_cache.html#cachemaxexpire">CacheMaxExpire</a></code> yönergesi ile
71965bb18407ff45ada9e47cb6def086e48663c6Pavel Březina belirlenebilir.</p>
c4d4fe1603420fe8f3d256a3a446974699563ff3Petr Cech <p>Önbellekteki içerik zaman aşımına uğrayıp, içerik sağlayıcıya veya
c4d4fe1603420fe8f3d256a3a446974699563ff3Petr Cech arka sunucuya özgün isteği aktarmak yerine ayrı bir istek yapılması
c4d4fe1603420fe8f3d256a3a446974699563ff3Petr Cech gereği Apache’nin şartlı bir istek yapması sonucunu doğurur.</p>
c4d4fe1603420fe8f3d256a3a446974699563ff3Petr Cech <p>Bir istemcinin veya önbelleğin aynı içeriğin farklı sürümleri
c4d4fe1603420fe8f3d256a3a446974699563ff3Petr Cech arasında ayrım yapabilmesi için HTTP protokolü bazı başlık alanları
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina önerir. Örneğin, "Etag:" başlığıyla sunulan bir özkaynak için
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina "If-None-Match:" başlığıyla bir şartlı istek yapmak mümkün olduğu gibi
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina özkaynak "Last-Modified:" başlığıyla sunuluyorsa şartlı istek
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina "If-Modified-Since:" başlığıyla yapılabilir, vesaire.</p>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <p>Böyle bir şartlı istek yapıldığında yanıt koşulun içerikle eşleşip
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina eşleşmediğine bağlı olarak farklı olur. Eğer istek bir
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina "If-Modified-Since:" başlığıyla yapılmışsa ve içerik istekte
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina belirtilen zamandan önce değiştirilmemişse kısa ve öz olarak bir "304
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina Not Modified" (Bir değişiklik yok) iletisiyle yanıt verilir.</p>
c4d4fe1603420fe8f3d256a3a446974699563ff3Petr Cech <p>Aksi takdirde bir şartlı istek yapılmamış gibi içeriğin kendisi
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <p>Önbellekleme ile ilgili şartlı istekler çifte yarar sağlar. Birinci
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina olarak, böyle bir istek arkadaki sunucuya yapılıyorsa ve iki içerik de
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina aynıysa bunu saptamak kolay olur ve özkaynağın tamamını aktarma
c4d4fe1603420fe8f3d256a3a446974699563ff3Petr Cech külfetinden kurtulunur.</p>
c4d4fe1603420fe8f3d256a3a446974699563ff3Petr Cech <p>İkinci olarak, şartlı istekler arka sunucuda normalden daha az
c4d4fe1603420fe8f3d256a3a446974699563ff3Petr Cech faaliyete sebep olur. Durağan dosyalar için bu genellikle
c4d4fe1603420fe8f3d256a3a446974699563ff3Petr Cech <code>stat()</code> veya benzeri bir sistem çağrısıyla dosya
c4d4fe1603420fe8f3d256a3a446974699563ff3Petr Cech boyutları ve değişiklik zamanına bakmak şeklinde gerçekleşir.
c4d4fe1603420fe8f3d256a3a446974699563ff3Petr Cech Böylelikle Apache yerel içeriği önbellekliyor olsa bile ve hatta
c4d4fe1603420fe8f3d256a3a446974699563ff3Petr Cech içerik zaman aşımına da uğrasa önbellekteki dosyada bir değişiklik
c4d4fe1603420fe8f3d256a3a446974699563ff3Petr Cech olmadığı takdirde içeriği önbellekten sunmak daha hızlı olacaktır.
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina Çünkü dosyayı önbellekten okumak, arka sunucudan okumaktan daha
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina hızlıdır (bu, bellekten okumayla diskten okumayı karşılaştırmak
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina gibidir).</p>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <p>Evvelce bahsedildiği gibi Apache’de iki tür önbellekleme yapılır ve
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina bunlar farklı yöntemlerle çalışır. <code class="module"><a href="/mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code>
6c2e507bd1571f9c7e26c5c9d60753b29fb75578Jakub Hrozek önbelleklemesinde dosyalar Apache başlatıldığı zamanki içerikle
6c2e507bd1571f9c7e26c5c9d60753b29fb75578Jakub Hrozek saklanır. Bu modül tarafından önbelleğe alınmış bir dosya için istek
6c2e507bd1571f9c7e26c5c9d60753b29fb75578Jakub Hrozek geldiğinde isteğin yolu kesilip önbellekteki dosya sunulur.</p>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <p><code class="module"><a href="/mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> önbelleklemesinde işler biraz daha
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina karışıktır. Bir isteğe hizmet sunulurken istenen içerik evvelce
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina önbelleklenmemişse önbellekleme modülü önce içeriğin
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina önbelleklenebilirliğine bakar. Bir yanıtın önbelleklenebilirliğini
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina belirleyen koşullar şunlardır:</p>
6c2e507bd1571f9c7e26c5c9d60753b29fb75578Jakub Hrozek <li>Önbellekleme bu URL ile etkin kılınabilmelidir. <code class="directive"><a href="/mod/mod_cache.html#cacheenable">CacheEnable</a></code> ve <code class="directive"><a href="/mod/mod_cache.html#cachedisable">CacheDisable</a></code> yönergelerine bakınız.</li>
6c2e507bd1571f9c7e26c5c9d60753b29fb75578Jakub Hrozek <li>Yanıtın HTTP durum kodu 200, 203, 300, 301 veya 410 olmalıdır.</li>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <li>İstek bir "Authorization:" başlığı içeriyorsa yanıt önbelleğe
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina alınmayacaktır.</li>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <li>Eğer yanıt bir "Authorization:" başlığı içeriyorsa ayrıca
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina "Cache-Control:" başlığında da "s-maxage", "must-revalidate" veya
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina "public" değerlerinden birini içermelidir.</li>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <li>Eğer URL (GET yöntemi kullanan bir HTML formunun yaptığı gibi) bir
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina sorgu dizgesi içeriyorsa yanıt, RFC2616’nın 13.9. bölümünde
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina açıklandığı gibi bir "Expires:" başlığı içermedikçe yanıt içeriği
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina önbelleğe alınmayacaktır.</li>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <li><code class="directive"><a href="/mod/mod_cache.html#cacheignorenolastmod">CacheIgnoreNoLastMod</a></code>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina yönergesinin kullanımını gerektiren bir durum olmadıkça 200 durum
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina koduna sahip bir yanıtın "Etag", "Last-Modified" ve "Expires"
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina başlıklarından en az birini içermesi gerekir.</li>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <li><code class="directive"><a href="/mod/mod_cache.html#cachestoreprivate">CacheStorePrivate</a></code>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina yönergesinin kullanımını gerektiren bir durum olmadıkça yanıt
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina "private" değerli bir "Cache-Control:" başlığı içerdiği takdirde
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina yanıtın içeriği önbelleğe alınmayacaktır.</li>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <li>Benzer şekilde, <code class="directive"><a href="/mod/mod_cache.html#cachestorenostore">CacheStoreNoStore</a></code> yönergesi kullanılmamışsa yanıt
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina "no-store" değerli bir "Cache-Control:" başlığı içeriyorsa yanıt
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina içeriği önbelleğe alınmayacaktır.</li>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <li>Herşeyle eşleşen "*" değerli bir "Vary:" başlığı içeren bir
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina yanıtın içeriği önbelleğe alınmaz.</li>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <p>Kısaca, istek zamana aşırı bağımlıysa ya da istek kısmen bile olsa
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina HTTP uzlaşımıyla bağdaşmıyorsa önbelleğe alınmamalıdır.</p>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <p>İçeriği istekçinin IP adresine bağlı olarak değişen veya her beş
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina dakikada bir değişikliğe uğrayan bir devingen içeriğe sahipseniz böyle
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina bir içerik asla önbelleğe alınmamalıdır.</p>
df9e9a1f9b7dc255eb62c390163c25917b08f5a2Lukas Slebodnik <p>Diğer taraftan, içerik HTTP başlığındaki değerlere bağlı olarak
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina değişiyorsa içeriğin bir "Vary" başlığı kullanılarak akıllıca
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina önbelleklenmesi imkanı mevcuttur.</p>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <p>"Vary" başlıklı bir yanıt arka sunucudan istenirken
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <code class="module"><a href="/mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> tarafından alınmışsa akıllıca ele alınmaya
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina çalışılacaktır. Mümkünse, <code class="module"><a href="/mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> gelecekte bu
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina içerikle ilgili isteklerin "Vary" başlıklı yanıtları olacağını
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina saptayacak ve önbellekten doğru içerikle yanıt verecektir.</p>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <p>Örneğin, bir yanıt şöyle bir başlık ile alınmışsa,</p>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina Vary: negotiate,accept-language,accept-charset
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <p><code class="module"><a href="/mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> sadece accept-language ve accept-charset
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina başlıkları özgün istekle eşleşen önbellekli içeriği sunacaktır.</p>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina </div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="/images/up.gif" /></a></div>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina<h2><a name="security" id="security">Güvenlik Kaygıları</a></h2>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <p><code class="module"><a href="/mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> çoğunlukla bir karşı vekile sahip olmak
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina amacıyla kullanılır. Arka sunucunun sorgulanmasını gerektirmeyen tüm
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina istekler önbellekleme modülü tarafından karşılanacaktır. Yerel
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina özkaynakların önbelleklenmesi söz konusu olduğunda Apache’nin güvenlik
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina modeli büyükçe bir değişikliğe uğrar.</p>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <p>Olası <code>.htaccess</code> dosyalarının dosya sisteminin tamamında
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina taranması çok pahalı bir işlem olduğundan <code class="module"><a href="/mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code>,
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina (işlemi hızlandırmak için) önbelleğe almanın temel amacını kısmen
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina gözardı ederek, önbellekteki içeriğin sunumu için gerekli
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina yetkilendirmenin olup olmadığı konusunda bir karar üretmez. Başka bir
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina deyişle, eğer <code class="module"><a href="/mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> bir kısım içeriği önbelleğe
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina almışsa içerik zaman aşımına uğramadığı sürece bu içerik önbellekten
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina sunulacaktır.</p>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <p>Örneğin, yapılandırmanız bir özkaynağa IP adresine göre erişime izin
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina veriyorsa bu içeriğin önbelleğe alınmayacağından emin olmalısınız.
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina Bunu <code class="directive"><a href="/mod/mod_cache.html#cachedisable">CacheDisable</a></code>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina yönergesini veya <code class="module"><a href="/mod/mod_expires.html">mod_expires</a></code> kullanarak
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina yapabilirsiniz. Bunu yapmaz, olayı kendi haline bırakırsanız
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <code class="module"><a href="/mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> bir karşı vekil gibi çalışarak sunulan her
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina içeriği arabelleğe alacak ve hangi IP adresinden gelirse gelsin her
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina istemciye bunu sunacaktır.</p>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <p>Son kullanıcılarıın isteklerine önbellekten hizmet sunulduğundan
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina önbelleğin kendisi içerikle etkileşime geçmek isteyenlerin veya
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina içeriği tahrif etmek isteyenlerin hedefi haline gelebilir. Apache’yi
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina çalıştıran kullanıcı tarafından her zaman önbelleğe yazılabileceğini
c4d4fe1603420fe8f3d256a3a446974699563ff3Petr Cech akıldan çıkarmamak önemlidir. Bu durumda alışılmışın tersine tüm
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina içeriğin Apache kullanıcısı tarafından yazılamamasının sağlanması
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina önerilir.</p>
c4d4fe1603420fe8f3d256a3a446974699563ff3Petr Cech <p>Eğer Apache kullanıcısı, örneğin bir CGI sürecindeki açık nedeniyle
c4d4fe1603420fe8f3d256a3a446974699563ff3Petr Cech tehlikeye atılırsa, önbellek hedef alınabilir.
c4d4fe1603420fe8f3d256a3a446974699563ff3Petr Cech <code class="module"><a href="/mod/mod_disk_cache.html">mod_disk_cache</a></code> kullanılırken önbellekteki bir öğeyi
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina değiştirmek veya önbelleğe yeni bir öğe eklemek görece daha
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina kolaydır.</p>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <p>Bu risk, Apache kullanıcısını kullanan diğer saldırı türleriyle
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina karşılaştırıldığında daha yüksektir. <code class="module"><a href="/mod/mod_disk_cache.html">mod_disk_cache</a></code>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina kullanıyorsanız şunları aklınızdan çıkarmayın: (1) Apache güvenlik
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina güncellemelerini takip edin ve sunucunuzu buna göre güncelleyin. (2)
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina Mümkünse <a href="suexec.html">suEXEC</a> kullanarak CGI süreçlerini
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina Apache kullanıcısı olmayan bir kullanıcının aidiyetinde çalıştırın.</p>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina <p>Apache bir önbellekli vekil sunucu olarak çalıştığında önbellek
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina zehirlenmesi adı verilen sorunla karşılaşılma olasılığı vardır.
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina Önbellek zehirlenmesi, vekil sunucunun arka sunucudan yanlış (ve
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina genellikle istenmeyen) içerik almasına sebep olan bir saldırı türünü
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina betimlemek için yaygın olarak kullanılan bir terimdir.</p>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina <p>Örneğin Apache’nin çalıştığı sistemin kullandığı DNS sunucuları DNS
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina önbellek zehirlenmesinden etkilenebilecek durumdaysa, bir saldırgan
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina Apache’nin istekleri almak için başvuracağı kaynak sunucunun yerini
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina değiştirebilir. Diğer bir örnek, HTTP istek kaçakçılığı adı verilen
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina bir saldırı türüdür.</p>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina <p>Bu belge HTTP istek kaçakçılığını derinliğine incelenmesi için uygun
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina yer değildir (böyle kaynaklara arama motorunuzla erişebilirsiniz).
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina Bununla birlikte, vekil tarafından kaynak sunucudan alınan içeriği
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina tamamen denetim altına almak amacıyla kaynak sunucudaki bir açığı
4e5e846de22407f825fe3b4040d79606818a2419Jakub Hrozek istismar etmeye yönelik bir dizi istek yapılabileceğinin olasılık
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina dahilinde olduğunu bilmenizde yarar vardır.</p>
4e5e846de22407f825fe3b4040d79606818a2419Jakub Hrozek </div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="/images/up.gif" /></a></div>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina<h2><a name="filehandle" id="filehandle">Dosya Tanıtıcı Önbelleklemesi</a></h2>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="/mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="/mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code></li><li><code class="directive"><a href="/mod/mod_cache.html#cacheenable">CacheEnable</a></code></li><li><code class="directive"><a href="/mod/mod_cache.html#cachedisable">CacheDisable</a></code></li></ul></td></tr></table>
4e5e846de22407f825fe3b4040d79606818a2419Jakub Hrozek <p>Bir dosyanın açılması işlemi, özellikle de ağ dosya sistemlerinde
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina bulunan dosyalar için önemli bir gecikme kaynağı olabilir. Önbellekte,
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina çok sunulan dosyaların kendilerinin değil, açık dosya tanıtıcılarının
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina saklanması Apache’yi bu tür gecikmelerden koruyabilir. Apache’de tek türde
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina dosya tanıtıcı önbelleklemesi yapılabilmektedir.</p>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina <p>Apache’de mevcut önbelleklemenin en temel şekli
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina <code class="module"><a href="/mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code> tarafından sağlanan dosya tanıtıcı
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina önbelleklemesidir. Bu önbellek türü dosyaların kendilerini değil açık
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina dosya tanıtıcılarının bir listesini saklar. Dosyaların bu anlamda
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina önbelleklenmesi, <code class="directive"><a href="/mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code> yönergesi yapılandırma dosyasında belirtilerek
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina sağlanabilir.</p>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina <p><code class="directive"><a href="/mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code> yönergesi
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina belirtilen dosyanın Apache başlatıldığında açılmasını ve dosya için
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina yapılan sonraki her istekte bu dosya tanıtıcısının kullanılmasını
4e5e846de22407f825fe3b4040d79606818a2419Jakub Hrozek <p>Büyük miktarda dosyayı bu anlamda önbelleklemeyi tasarlıyorsanız
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina işletim sisteminizin açık dosya tanıtıcılarının sayısı ile ilgili
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina sınırlamasını uygun bir değere ayarlamanız gerekebilir.</p>
4e5e846de22407f825fe3b4040d79606818a2419Jakub Hrozek <p><code class="directive"><a href="/mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code> yönergesini
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina kullandığınız takdirde dosya içeriğindeki değişiklikleri anında isteğe
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina yansıtamazsınız. Apache dosyayı ilk başlatıldığındaki haliyle
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina <p>Eğer Apache çalışırken dosya silinmişse Apache ilk başlatıldığındaki
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina haline ilişkin dosya tanıtıcıyı sağlamaya ve dolayısıyla dosya
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina içeriğini sunmaya devam edecektir. Yani, dosya silinmiş ve artık dosya
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina sisteminde görünmüyor olsa bile Apache durdurulup dosya tanıtıcıları
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina kapanmadıkça dosyaların silinmesiyle açılan yer serbest
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina kalmayacaktır.</p>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina </div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="/images/up.gif" /></a></div>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina<h2><a name="inmemory" id="inmemory">Sistem Belleğinde Önbellekleme</a></h2>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="/mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="/mod/mod_cache.html#cacheenable">CacheEnable</a></code></li><li><code class="directive"><a href="/mod/mod_cache.html#cachedisable">CacheDisable</a></code></li><li><code class="directive"><a href="/mod/mod_file_cache.html#mmapfile">MMapFile</a></code></li></ul></td></tr></table>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina <p>İçeriğin sistem belleğinden sunulması içerik sunmanın evrensel olarak
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina en hızlı yoludur. Dosyaların bir disk denetleyiciden okunması ya da daha
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina kötüsü uzak bir ağdan okunması bellekten okumayla karşılaştırılamayacak
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina ölçüde yavaş işlemlerdir. Disk denetleyiciler genellikle fiziksel
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina süreçleri denetlerler. Ağ erişimi ise band genişliği sınırlamalarından
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina etkilenir. Halbuki bellek erişimi sadece nano saniyeler mertebesinde
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina gerçekleşir.</p>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina <p>Sistem belleği en pahalı saklama ortamı olması sebebiyle en verimli
54ed1b1214dbf9da1f481e8d193c81ce4312516bPavel Březina şekilde kullanımı önemlidir. Dosyaları sistem belleğinde saklamakla
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina sistemin kullanabileceği bellek miktarını azaltmış olursunuz. İşletim
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina sistemi önbelleklemesinde göreceğiniz gibi bu öyle basit bir konu
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina değildir. Apache’nin kendi kullandığı belleğin bir kısmını önbellek
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina olarak ayırırken çok fazla bellek kullanmamak önemlidir. Aksi takdirde
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina işletim sistemi belleğin yetmediği noktada belleği diske
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina takaslayacağından istenen başarım artışı sağlanamayacaktır.</p>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <p>Günümüz iştetim sistemlerinin hemen hemen tamamında bellek içi
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina dosya/veri saklama işlemlerini çekirdek yönetir. Bu güçlü bir
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina özelliktir ve işletim sistemlerinin büyük çoğunluğu bunu böyle yapar.
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina Örneğin, Linux’ta bir dosyanın ilk defa okunduğunda ve ikinci kez
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina okunduğunda işlemcinin ne kadar meşgul edildiğine bakalım:</p>
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina colm@coroebus:~$ time cat testfile > /dev/null<br />
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina real 0m0.065s<br />
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina user 0m0.000s<br />
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina sys 0m0.001s<br />
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina colm@coroebus:~$ time cat testfile > /dev/null<br />
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina real 0m0.003s<br />
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina user 0m0.003s<br />
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <p>Küçük bir dosya için bile okuma süresi bakımından büyük fark ortaya
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina çıkmaktadır. Bunun sebebi çekirdeğin dosya içeriğini bellek daha
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina güncel amaçlar için lazım olana dek bellek içinde saklamasıdır.</p>
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina <p>Sisteminizde yeterince yedek bellek olduğundan eminseniz, bu
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina önbellekte daha fazla dosya saklanacağından emin olabilirsiniz.
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina Bundan, önbelleğin sistem belleğinde verimli biçimde tutulması için
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina Apache’de ek bir yapılandırmaya gidilmesinin gerekmediği sonucu
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina çıkarılabilir.</p>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <p>Bundan başka, işletim sistemi dosyaların değiştiği ve silindiği
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina zamanları bildiğinden bu tür dosyaların içerikleri gerektiğinde
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina önbellekten kendiliğinden silinmiş olur. Bellek içinde dosya saklarken
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina dosyaların değiştirilme zamanlarını bilme olanağı olmadığından bu
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina durum Apache’ye büyük yarar sağlar.</p>
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina <p>İşletim sisteminin dosyaların önbelleklenmesi için sağladığı bunca
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina yarara ve başarım artışına karşın bellek içinde dosya önbelleklemenin
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina Apache tarafından yerine getirilmesinin daha iyi olacağı bazı durumlar
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <p><code class="module"><a href="/mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code> modülü, bir durağan dosyanın
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina içeriğini sunucunun başlatılması sırasında (mmap sistem çağrısıyla)
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina belleğe eşlenmesini mümkün kılmak için <code class="directive"><a href="/mod/mod_file_cache.html#mmapfile">MMapFile</a></code> yönergesini sağlar.
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina Apache bu dosyaya gelecek sonraki istekler için dosyanın bellekiçi
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina içeriğini kullanacaktır.</p>
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina <p><code class="directive"><a href="/mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code> yönergesinde
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina olduğu gibi bu dosyalarda Apache başlatıldıktan sonra yapılacak bir
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina değişiklikten Apache’nin haberi olmayacaktır.</p>
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina <p><code class="directive"><a href="/mod/mod_file_cache.html#mmapfile">MMapFile</a></code> yönergesi
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina ayırdığı belleğin toplam miktarı ile ilgilenmez, dolayısıyla
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina yönergenin aşırı kullanımından kaçınmalısınız. Apache’nin çocuk
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina süreçlerinin her biri bu belleğin kendilerine ait birer kopyasını
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina yapacağından belleğe eşlenen dosyaların çok yer kaplamaması büyük önem
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina taşımaktadır; aksi takdirde işletim sistemi belleği diske
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina takaslayacağından beklenen fayda sağlanamayacaktır.</p>
e87b2a6e94c1066b3044fe683825ff5b4f8716c2Pavel Březina </div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="/images/up.gif" /></a></div>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina<h2><a name="disk" id="disk">Disk Üzerinde Önbellekleme</a></h2>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="/mod/mod_disk_cache.html">mod_disk_cache</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="/mod/mod_cache.html#cacheenable">CacheEnable</a></code></li><li><code class="directive"><a href="/mod/mod_cache.html#cachedisable">CacheDisable</a></code></li></ul></td></tr></table>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <p><code class="module"><a href="/mod/mod_disk_cache.html">mod_disk_cache</a></code> modülü önbelleklemenin
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <code class="module"><a href="/mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> için disk üzerinde yapılmasını mümkün
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina kılar. Bbu önbellekleme akıllıca yapılır ve önbellekteki içerik
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina sadece geçerli kabul edildiği sürece sunulabilir.</p>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <p>Modül bu amaçla genelde şöyle kullanılır:</p>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina CacheEnable disk /<br />
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina CacheDirLevels 2<br />
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina CacheDirLength 1
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <p>En önemlisi önbelleklenen dosyaların yerel olarak saklanması olup
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina işletim sisteminin sağladığı bellekiçi önbelleklemeden de ayrıca
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina faydalanılmış olur. Bu bakımdan, dosyalar disk üzerinde saklansa bile
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina sıkça erişilen dosyalar işletim sistemi sayesinde aslında bellekten
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina sunulmuş olacaklardır.</p>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <p><code class="module"><a href="/mod/mod_disk_cache.html">mod_disk_cache</a></code> öğeleri önbellekte saklamak için
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina istek yapılan URL’nin 22 karakterlik özetini oluşturur. Bu özet, çok
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina sayıda URL’nin aynı özeti oluşturmaması için konak ismi, protokol,
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina port ve varsa CGI argümanlarından oluşur.</p>
54ed1b1214dbf9da1f481e8d193c81ce4312516bPavel Březina <p>Özeti oluşturan karakterler 64 karakterlik bir karakter kümesinden
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina seçildiğinden oluşturulması olası farklı özet sayısı 64^22’dir.
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina Örneğin, bir URL’nin <code>xyTGxSMO2b68mBCykqkp1w</code> gibi bir
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina özeti olabilir. Bu özet, bu URL ile erişilen dosyalar önbellek içinde
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina saklanırken dosya ismi öneki olarak kullanılır. Ancak bununla
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina yetinilmez ve içerik <code class="directive"><a href="/mod/mod_disk_cache.html#cachedirlevels">CacheDirLevels</a></code> ve <code class="directive"><a href="/mod/mod_disk_cache.html#cachedirlength">CacheDirLength</a></code> yönergelerinin
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina değerlerine göre önce dizinlere ayrılır.</p>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina <p><code class="directive"><a href="/mod/mod_disk_cache.html#cachedirlevels">CacheDirLevels</a></code>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina yönergesi kaç alt seviye dizin olacağını belirler. Örneğin, yukarıdaki
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina özete sahip bir dosyanın isminin başına yukarıdaki yapılandırma
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina örneğine uygun olarak
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina <code>/var/cache/apache/x/y/TGxSMO2b68mBCykqkp1w</code> gibi bir önek
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina getirilebilirdi.</p>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina <p>Bu tekniğin asıl amacı belli bir dizin içinde bulunabilecek
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina dosyaların ve alt dizinlerin sayısını düşük tutmaktır. Bu sayının
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina büyük olması çoğu işletim sisteminde başarımın düşmesine sebep olur.
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina <code class="directive"><a href="/mod/mod_disk_cache.html#cachedirlength">CacheDirLength</a></code>
54ed1b1214dbf9da1f481e8d193c81ce4312516bPavel Březina yönergesi "1" değeriyle kullanıldığında her dizin altında en fazla 64
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina alt dizin veya dosya açılabilir. "2" değeriyle kullanıldığında ise bu
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina sayı 64^2’ye yükselir ve böyle artarak gider. İyi bir sebebiniz
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina olmadıkça <code class="directive"><a href="/mod/mod_disk_cache.html#cachedirlength">CacheDirLength</a></code> için değer olarak
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina "1" belirtmenizi öneririz.</p>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina <p><code class="directive"><a href="/mod/mod_disk_cache.html#cachedirlevels">CacheDirLevels</a></code>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina yönergesine atanacak değer önbellekte saklamayı düşündüğünüz olası
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina dosya sayısı ile ilgilidir. Yukarıdaki örnekte olduğu gibi "2"
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina değerini belirtirseniz, toplamda en fazla 4096 dizin oluşturulabilir.
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina 1 milyon dosyanın önbelleklendiği bir durumda bu, her dizinde yaklaşık
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina olarak 245 önbelleklenmiş URL demektir.</p>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <p>Her URL için önbellekte en az iki dosya saklanır. Biri genellikle URL
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina hakkındaki temel verilerden oluşan ".header" dosyasıdır, diğeri ise
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina sunulacak içeriğin bire bir kopyası olan ".data" dosyasıdır.</p>
54ed1b1214dbf9da1f481e8d193c81ce4312516bPavel Březina <p>"Vary" başlığı üzerinden içeriğin uzlaşıldığı durumda URL için bir
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina ".vary" dizini oluşturulur. Bu dizin her biri farklı bir uzlaşıma ait
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina çok sayıda ".data" dosyası içerebilir.</p>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina <p><code class="module"><a href="/mod/mod_disk_cache.html">mod_disk_cache</a></code> zaman aşımına uğrayan önbellekli
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina içeriği silse de önbelleğin toplam boyu ve ne kadar boş bellek kaldığı
c4d4fe1603420fe8f3d256a3a446974699563ff3Petr Cech hakkında bilgi vermez.</p>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina <p>Bunun yerine Apache önbellek içeriğini düzenli aralıklarla
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina temizleyebilmeniz için <code class="program"><a href="/programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code> adında bir araç
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina içerir. Önbellek için azami ne kadar yer kullanılacağının ve bunun
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina üzerinde <code class="program"><a href="/programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code>’i hangi sıklıkta
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina çalıştırılacağının tespiti biraz karmaşık bir işlem olup uygun değerler
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina genellikle deneme yanılma yoluyla bulunur.</p>
54ed1b1214dbf9da1f481e8d193c81ce4312516bPavel Březina <p><code class="program"><a href="/programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code> iki işlem kipine sahiptir. Kalıcı bir
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina artalan süreci olarak çalışabileceği gibi cron üzerinden belli
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina aralıklarla da çalıştırılabilir. Çok büyük (onlarca GB) önbelleklerde
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina <code class="program"><a href="/programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code>’in işini bitirmesi 1 saatten fazla
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina sürebileceğinden, cron ile çalıştırma durumunda aynı anda birden fazla
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina kopyanın çalışıyor durumda olmaması için
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <code class="program"><a href="/programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code>’in çalıştırılma aralığını iyi
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina belirlemek gerekir.</p>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <img src="images/caching_fig1.tr.png" alt="" width="600" height="406" /><br />
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina <a id="figure1" name="figure1"><dfn>Şekil 1</dfn></a>:
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina Önbelleğin büyümesi ve düzenli aralıklarla temizlenmesi.</p>
360a4be4266d6a72be99dfd252623dc0527f5b84Pavel Březina <p><code class="module"><a href="/mod/mod_disk_cache.html">mod_disk_cache</a></code> ne kadar önbellek alanı kullandığı
28ebfa4373d1e7ce45b5d70a3619df1c074a661ePavel Březina ile ilgili bir bilgi vermediğinden <code class="program"><a href="/programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code>’in
28ebfa4373d1e7ce45b5d70a3619df1c074a661ePavel Březina bir temizlik sonrası yeterince büyük bir genişleme alanı kalacak
28ebfa4373d1e7ce45b5d70a3619df1c074a661ePavel Březina şekilde yapılandırılması önemlidir.</p>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina<p><span>Mevcut Diller: </span><a href="/en/caching.html" hreflang="en" rel="alternate" title="English"> en </a> |
28ebfa4373d1e7ce45b5d70a3619df1c074a661ePavel Březina<a href="/fr/caching.html" hreflang="fr" rel="alternate" title="Français"> fr </a> |
28ebfa4373d1e7ce45b5d70a3619df1c074a661ePavel Březina<a href="/tr/caching.html" title="Türkçe"> tr </a></p>
28ebfa4373d1e7ce45b5d70a3619df1c074a661ePavel Březina<p class="apache">Copyright 2009 The Apache Software Foundation.<br /><a href="http://www.apache.org/licenses/LICENSE-2.0">Apache License, Version 2.0</a> altında lisanslıdır.</p>
3688374991afb34bbaf2b7843683fc13dd77879dPavel Březina<p class="menu"><a href="/mod/">Modüller</a> | <a href="/mod/directives.html">Yönergeler</a> | <a href="/faq/">SSS</a> | <a href="/glossary.html">Terimler</a> | <a href="/sitemap.html">Site Haritası</a></p></div>