caching.html.tr.utf8 revision 0d0ba3a410038e179b695446bb149cce6264e0ab
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Strict//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-strict.dtd">
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
This file is generated from xml source: DO NOT EDIT
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
-->
<title>Önbellek Kullanım Kılavuzu - Apache HTTP Sunucusu</title>
<link href="/style/css/manual.css" rel="stylesheet" media="all" type="text/css" title="Main stylesheet" />
<link href="/style/css/manual-loose-100pc.css" rel="alternate stylesheet" media="all" type="text/css" title="No Sidebar - Default font size" />
<link href="/style/css/manual-print.css" rel="stylesheet" media="print" type="text/css" /><link rel="stylesheet" type="text/css" href="/style/css/prettify.css" />
</script>
<body id="manual-page"><div id="page-header">
<p class="menu"><a href="/mod/">Modüller</a> | <a href="/mod/directives.html">Yönergeler</a> | <a href="http://wiki.apache.org/httpd/FAQ">SSS</a> | <a href="/glossary.html">Terimler</a> | <a href="/sitemap.html">Site Haritası</a></p>
<p class="apache">Apache HTTP Sunucusu Sürüm 2.5</p>
<div id="path">
<a href="http://www.apache.org/">Apache</a> > <a href="http://httpd.apache.org/">HTTP Sunucusu</a> > <a href="http://httpd.apache.org/docs/">Belgeleme</a> > <a href="./">Sürüm 2.5</a></div><div id="page-content"><div id="preamble"><h1>Önbellek Kullanım Kılavuzu</h1>
<div class="toplang">
<p><span>Mevcut Diller: </span><a href="/en/caching.html" hreflang="en" rel="alternate" title="English"> en </a> |
</div>
<div class="outofdate">Bu çeviri güncel olmayabilir. Son değişiklikler için İngilizce sürüm geçerlidir.</div>
<code class="module"><a href="/mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code>, <code class="module"><a href="/mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code>
için bir başvuru kılavuzu niteliğindedir. HTTP sunucusu ve vekil
olarak çalışmada işlemleri hızlandırmak için bilinen sorunlar ve
yanlış yapılandırmalardan kaçınarak Apache HTTPD sunucusunun önbellekleme
özelliklerinin nasıl kullanılacağı açıklanmıştır.</p>
</div>
<div id="quickview"><ul id="toc"><li><img alt="" src="/images/down.gif" /> <a href="#introduction">Giriş</a></li>
<li><img alt="" src="/images/down.gif" /> <a href="#http-caching">Üç durumlu RFC2616 HTTP önbelleklemesi</a></li>
<li><img alt="" src="/images/down.gif" /> <a href="#socache-caching">İki durumlu Anahtar/Değer Paylaşımlı Nesne Önbellekleme</a></li>
<li><img alt="" src="/images/down.gif" /> <a href="#file-caching">Uzmanlaşmış Dosya Önbellekleme</a></li>
</ul><ul class="seealso"><li><a href="#comments_section">Yorum</a></li></ul></div>
<div class="section">
<h2><a name="introduction" id="introduction">Giriş</a></h2>
<p>Apache HTTP sunucusu, sunucunun başarımını çeşitli yollarla arttırmak
üzere tasarlanmış bir dizi önbellekleme özelliğine sahiptir.</p>
<dl>
<dt>Üç durumlu RFC2616 HTTP önbelleklemesi</dt>
<dd>
<code class="module"><a href="/mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> akılcı ve HTTP'ye uygun
önbellekleme sağlar. İçeriğin kendisi önbellekte saklanır ve
<code class="module"><a href="/mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code>, <a href="http://www.w3.org/Protocols/rfc2616/rfc2616-sec13.html">RFC2616'nın 13. bölümü</a>nde açıklandığı gibi, içeriğin
önbelleklenebilirliğini denetleyen çeşitli HTTP başlıklarının ve
seçeneklerinin tümünü onurlandırmayı hedefler.
Devingen yerel içerik veya vekalet edilen içerik ile ilgilendiğiniz
durumda veya muhtemel bir yavaş disk üzerinde yerel dosyalara
erişimi hızlandırmak ihtiyacında olduğunuz durumda
<code class="module"><a href="/mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> hem basit hem de karmaşık önbellekleme
yapılandırmalarını hedefler.
</dd>
<dd>
paylaşımlı nesne önbelleklemesi sağlar. Bu modüller SSL oturumları
ve kimlik doğrulama bilgileri gibi düşük seviyeli verileri
önbelleklemek için tasarlanmıştır. Destek modülleri verinin sunucu
tarafı bir paylaşımlı bellekte veya veri merkezi tarafı memcache
veya distcache gibi bir önbellekte saklanmasını mümkün kılar.
</dd>
<dt>Uzmanlaşmış dosya önbellekleme</dt>
<dd>
<code class="module"><a href="/mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code> dosyaların sunucunun başlatılması
sırasında belleğe yüklenmesi ile ilgilenir. Böylece dosyalara
erişim zamanını kısaltabilir, sıkça erişilen dosyaların dosya
tanıtıcılarını kaydedebilir, her istekte diske gitme ihtiyacını
ortadan kaldırır.
</dd>
</dl>
<p>Bu belgeden azami yararı sağlayabilmek için temel bir HTTP bilginizin
olması ve <a href="urlmapping.html">URL’lerin Dosya Sistemine
belgelerini okumuş olmanız gerekir.</p>
<div class="section">
<h2><a name="http-caching" id="http-caching">Üç durumlu RFC2616 HTTP önbelleklemesi</a></h2>
<table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="/mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code></li><li><code class="module"><a href="/mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="/mod/mod_cache.html#cacheenable">CacheEnable</a></code></li><li><code class="directive"><a href="/mod/mod_cache.html#cachedisable">CacheDisable</a></code></li><li><code class="directive"><a href="/mod/core.html#usecanonicalname">UseCanonicalName</a></code></li><li><code class="directive"><a href="/mod/mod_negotiation.html#cachenegotiateddocs">CacheNegotiatedDocs</a></code></li></ul></td></tr></table>
<p>HTTP protokolü
<a href="http://www.w3.org/Protocols/rfc2616/rfc2616-sec13.html">RFC2616'nın 13. bölümü</a>nde açıklanan satıriçi önbellekleme
mekanizması için yerleşik bir destek içerir ve bunun getirilerinden
yararlanmak için <code class="module"><a href="/mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü kullanılabilir.</p>
<p>İçeriğin taze olmadığı durumda içeriğin kaybolmasına sebep olan basit
eskimiş içeriği tutan ve bu eski içeriğin değişip değişmediğini özgün
sunucuya soran ve duruma göre onu tekrar taze duruma getiren bir
mekanizma içerir.</p>
<p>HTTP önbelleğinde bulunan bir girdi şu üç durumdan birinde olabilir:</p>
<dl>
<dt>Taze</dt>
<dd>
İçerik yeteri kadar yeni (<strong>tazelik ömrü</strong>nden daha genç)
ise <strong>taze</strong> sayılır. Bir HTTP önbelleği böyle bir içeriği
özgün sunucuya birşey sormadan sunabilir.
</dd>
<dt>Bayat</dt>
<dd>
<p>İçerik çok eski (<strong>tazelik ömrü</strong>nden daha yaşlı)
ise <strong>bayat</strong> sayılır. Bir HTTP önbelleği böyle bir
içeriği istemciye sunmadan önce özgün sunucuya bağlanıp bayat içeriğin
hala yeterince taze olup olmadığına bakmalıdır. Özgün sunucu, içerik
geçersizse yenisini gönderecektir, aksi takdirde, (ideal olanı budur)
içeriğin hala geçerli olduğunu belirten bir kod ile yanıt verecektir.
İçerik tekrar taze hale gelince süreç kaldığı yerden devam eder.</p>
<p>HTTP protokolü belli koşullar altında önbelleğin bayat içeriği
sunmasına izin vermez. Örneğin, bir içeriği özgün sunucuda tazeleme
çabasının bir 5xx hatasıyla başarısız olması veya başka bir tazeleme
isteğinin henüz sonuçlanmamış olması bu çeşit koşullardandır. Bu
durumlarda yanıta bir <code>Warning</code> başlığı eklenir.</p>
</dd>
<dt>Yok</dt>
<dd>
Önbellekte yer kalmazsa yer açmak için içeriğin silinmesi seçenek
dahilindedir. İçerik taze olsun olmasın her zaman silinebilir. Önlem
olarak <code class="program"><a href="/programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code> elle veya bir artalan süreci
olarak çalıştırılabilir. Böylece önbelleğin boyutunun belirtilen
boyutta veya belirtilen dosya düğümü sayısında kalması sağlanabilir.
Araç içeriği silerken bayat içeriğe öncelik verir.
</dd>
</dl>
<p>HTTP önbelleklemesinin çalışması ile ilgili bütün ayrıntılar
<a href="http://www.w3.org/Protocols/rfc2616/rfc2616-sec13.html">RFC2616'nın 13. bölümünde</a> bulunabilir.</p>
<h3>Sunucu ile etkileşim</h3>
<code class="directive"><a href="/mod/mod_cache.html#cachequickhandler">CacheQuickHandler</a></code> yönergesinin
değerine bağlı olarak iki olası yerde sunucuya bağlanır:
</p>
<dl>
<dt>Çabuk eylem aşaması</dt>
<dd>
<p>Bu aşama çok erken gerçekleşen bir aşama olup isteğin işlenmesi
sırasında isteğin çözümlenmesinin hemen sonrasıdır. İçerik
önbellekte mevcutsa hemen sunulur ve geri kalan istek işleme işlemi
iptal edilir.</p>
<p>Bu senaryoda önbellek sunucunun önüne vidalanmış gibi
davranır.</p>
<p>Sunucuda gerçekleşecek bir dizi işlemin büyük çoğunluğunun
yapılmadan geçilmesi nedeniyle bu en yüksek başarımlı kiptir.
Bu kip ayrıca, sunucu işlemlerinin kimlik doğrulama ve yetkilendirme
aşamalarının da yapılmadan geçilmesini sağlar. Bu bakımdan bu kip
seçilirken bu durum dikkate alınmalıdır.</p>
</dd>
<dt>Normal eylem aşaması</dt>
<dd>
<p>Bu aşama geç bir aşama olup, isteğin tamamen işlenmesinin
sonrasıdır.</p>
<p>Bu senaryoda önbellek sunucunun arkasına vidalanmış gibi
davranır.</p>
<p>Bu kip en esneğidir. Önbelleğin, süzme zincirinin hassas olarak
denetlenen bir noktasında oluşması sağlanabilir ve önbelleklenen
içerik istemciye gönderilmeden önce süzülüp
kişiselleştirilebilir.</p>
</dd>
</dl>
<p>URL önbellekte yoksa <code class="module"><a href="/mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü yanıtı
önbelleğe kaydetme aşamasında süzgeç yığıtına bir
işlemlerinin devam etmesine izin verir. İçeriğin önbelleklenebilir
olduğu saptanırsa içerik gelecekte sunulmak üzere önbelleğe
kaydedilir, aksi takdirde içerik yok sayılır.</p>
<p>Önbellekteki içerik bayatsa, <code class="module"><a href="/mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü
isteği bir <strong>koşullu istek</strong> haline getirir. Özgün
sunucu normal bir yanıt verirse bu yanıt mevcut içeriğin yerine
önbelleklenir. Özgün sunucu bir <code>304 Not Modified</code> yanıtı
verirse içerik tekrar taze olarak imlenir ve önbellekteki içerik
süzgeç tarafından kaydedilmeden sunulur.</p>
<h3>Önbelleğin Hızlandırılması</h3>
<p>Bir sanal konak birçok farklı sunucu takma adından biri olarak
bilindiği takdirde <code class="directive"><a href="/mod/core.html#usecanonicalname">UseCanonicalName</a></code> yönergesine <code>On</code>
değeri atanmışsa önbellekten sunulan sayfa sayısında büyük bir artış
olduğu görülür. Bunun sebebi içeriği sunan sanal konağın isminin
önbellek anahtarının içinde kullanılmasıdır. Yönergeye
<code>On</code> değerini atamak suretiyle çok isimli ve rumuzlu sanal
konaklar için farklı önbellek girdileri oluşturulmaz, bunun yerine her
meşru sanal konak için ayrı bir önbellek tutulur.</p>
<h3>Tazelik Ömrü</h3>
<p>Önbelleklenmek üzere tasarlanmış iyi biçimli bir içerik tazelik ömrünü
<code>Cache-Control</code> başlığının <code>max-age</code> veya
<code>s-maxage</code> alanlarıyla ya da bir <code>Expires</code>
başlığını içererek bildirmelidir.</p>
<p>Aynı zamanda, özgün sunucunun tanımladığı tazelik ömrü, bir istemci
tarafından istekte bir <code>Cache-Control</code> başlığı kullanılarak
geçersiz kılınmak istenebilir. Bu durumda hangi tazelik ömrü daha
kısaysa o geçerli olur.</p>
<p>Tazelik ömrü istekte veya yanıtta mevcut değilse öntanımlı bir tazelik
ömrü kullanılır. Öntanımlı tazelik ömrü önbellekli içerik için bir saat
olmakla birlikte <code class="directive"><a href="/mod/mod_cache.html#cachedefaultexpire">CacheDefaultExpire</a></code> yönergesi
kullanılarak kolayca değiştirilebilir.</p>
<p>Bir yanıt <code>Expires</code> başlığını değil de
<code>Last-Modified</code> başlığını içeriyorsa
<code class="module"><a href="/mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> tazelik ömrünü <code class="directive"><a href="/mod/mod_cache.html#cachelastmodifiedfactor">CacheLastModifiedFactor</a></code> yönergesine
bakarak saptar.</p>
<p>Yerel içerik için, ya da kendi <code>Expires</code> başlığını
tanımlamayan uzak içerik için tazelik ömrünü <code>max-age</code> ve
<code>Expires</code> ekleyerek hassas olarak ayarlamak
için <code class="module"><a href="/mod/mod_expires.html">mod_expires</a></code> kullanılabilir.</p>
<p>Tazelik ömrünün üst sınırı <code class="directive"><a href="/mod/mod_cache.html#cachemaxexpire">CacheMaxExpire</a></code> yönergesi ile
belirlenebilir.</p>
<h3>Şartlı İstekler için Özlü Kılavuz</h3>
<p>Önbellekteki içeriğin zaman aşımına uğrayıp bayat hale gelmesi,
httpd’nin özgün isteği aktarmak yerine isteği değişikliğe uğratarak
şartlı bir istek yapması sonucunu doğurur.</p>
<p>Özgün önbellekli yanıtta bir <code>ETag</code> başlığı mevcutsa,
<code class="module"><a href="/mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü özgün sunucuya yapılan isteğe
bir <code>If-None-Match</code> başlığı ekler.
Özgün önbellekli yanıtta bir <code>Last-Modified</code> başlığı
mevcutsa, <code class="module"><a href="/mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü özgün sunucuya yapılan
isteğe bir <code>If-Modified-Since</code> başlığı ekler. Bunlardan
birinin varlığı isteği <strong>koşullu</strong> yapar.</p>
<p>Bir koşullu istek özgün sunucu tarafından alındığında, özgün sunucu
<code>ETag</code> veya <code>Last-Modified</code> başlığının isteğe
uygun olarak değişip değişmediğine bakmalıdır. Değişmemişse, özgün
sunucu kısa ve öz bir "304 Not Modified" yanıtı ile yanıt vermelidir.
Bunun önbellekteki anlamı şudur: Eskimiş içerik hala tazedir ve içerik
yeni tazelik ömrüne ulaşıncaya kadar sonraki isteklerde
kullanılmalıdır.</p>
<p>İçerik değişmişse, bir şartlı istek yapılmamış gibi içeriğin kendisi
sunulur.</p>
<p>Şartlı istekler çifte yarar sağlar. Birinci olarak, böyle bir istek
özgün sunucuya yapılıyorsa ve iki içerik de aynıysa bunu saptamak kolay
olur ve özkaynağın tamamını aktarma külfetinden kurtulunur.</p>
<p>İkinci olarak, iyi tasarlanmış bir özgün sunucu, koşullu istekler tam
bir yanıt üretmekten önemli ölçüde ucuz olacak şekilde tasarlanmış
olacaktır. Durağan dosyalar için bu genellikle
<code>stat()</code> veya benzeri bir sistem çağrısıyla dosya
boyutları ve değişiklik zamanına bakmak şeklinde gerçekleşir.
Böylelikle, yerel içeriği bir değişiklik olmadığı takdirde önbellekten
sunmak daha hızlı olacaktır.</p>
<p>Özgün sunucular koşullu istekleri desteklemek için her türlü çabayı
göstermelidir. Ancak, koşullu istekler desteklenmiyorsa, özgün sunucu
istek koşullu değilmiş gibi yanıt vermeli, önbellek ise, içerik
değişmiş ve yani içerik önbelleğe kaydedilmiş gibi yanıt vermelidir. Bu
durumda, önbellek basit bir iki durumlu (içerik ya tazedir ya da
silinmiş) önbellek gibi davranacaktır.</p>
<h3>Neler Önbelleklenebilir?</h3>
<p>HTTP önbelleğin tarafından önbelleklenebilecek içerik
<a href="http://www.w3.org/Protocols/rfc2616/rfc2616-sec13.html#sec13.4">
RFC2616 Section 13.4 Response Cacheability</a> belgesinde tanımlanmış
olup, bunlar şöyle özetlenebilir:</p>
<ol>
<li>Önbellekleme bu URL ile etkin kılınabilmelidir. <code class="directive"><a href="/mod/mod_cache.html#cacheenable">CacheEnable</a></code> ve <code class="directive"><a href="/mod/mod_cache.html#cachedisable">CacheDisable</a></code> yönergelerine bakınız.</li>
<li>Yanıtın HTTP durum kodu 200, 203, 300, 301 veya 410 olmalıdır.</li>
<li>İstek bir HTTP GET isteği olmalıdır.</li>
<li>Eğer yanıt bir "Authorization:" başlığı içeriyorsa ayrıca
"Cache-Control:" başlığında da "s-maxage", "must-revalidate" veya
"public" değerlerinden birini içermelidir, aksi takdirde
önbelleklenmez.</li>
<li>Eğer URL (GET yöntemi kullanan bir HTML formunun yaptığı gibi) bir
sorgu dizgesi içeriyorsa yanıt, RFC2616’nın 13.9. bölümünde
açıklandığı gibi bir "Expires:" başlığı içermedikçe veya
"Cache-Control:" başlığının max-age veya max-age yönergesini
içermedikçe yanıt içeriği önbelleğe alınmayacaktır.</li>
<li><code class="directive"><a href="/mod/mod_cache.html#cacheignorenolastmod">CacheIgnoreNoLastMod</a></code>
yönergesinin kullanımını gerektiren bir durum olmadıkça 200 durum
koduna sahip bir yanıtın "Etag", "Last-Modified" ve "Expires"
başlıklarından birini veya "Cache-Control:" başlığının "max-age" veya
"s-maxage" yönergelerinden birini (en azından) içermesi gerekir.</li>
<li><code class="directive"><a href="/mod/mod_cache.html#cachestoreprivate">CacheStorePrivate</a></code>
yönergesinin kullanımını gerektiren bir durum olmadıkça yanıt
"private" değerli bir "Cache-Control:" başlığı içerdiği takdirde
yanıtın içeriği önbelleğe alınmayacaktır.</li>
<li>Benzer şekilde, <code class="directive"><a href="/mod/mod_cache.html#cachestorenostore">CacheStoreNoStore</a></code> yönergesi kullanılmamışsa yanıt
"no-store" değerli bir "Cache-Control:" başlığı içeriyorsa yanıt
içeriği önbelleğe alınmayacaktır.</li>
<li>Herşeyle eşleşen "*" değerli bir "Vary:" başlığı içeren bir
yanıtın içeriği önbelleğe alınmaz.</li>
</ol>
<h3>Neler Önbelleklenmemeli?</h3>
<p>İçerik zamana bağımlıysa ya da istek kısmen bile olsa HTTP uzlaşımıyla
bağdaşmıyorsa önbelleğe alınmamalıdır. Bu içerik önbelleklenemeyeceğini
<code>Cache-Control</code> başlığını kullanarak sunucuya
bildirmelidir.</p>
<p>İçerik sıkça değişiyorsa, tazelik ömrü dakikalar veya saniyelerle
ifade ediliyorsa, içerik yine de önbelleklenebilir. Ancak, tam
yanıtların düzenli olarak üretilmemesinin temini için özgün sunucunun
<strong>koşullu istekleri</strong> doğru olarak desteklemesi
sağlanmalıdır.</p>
<p>İstemcinin sağladığı istek başlıklarına dayanarak değişen içerik,
<code>Vary</code> yanıt başlığının akıllıca kullanımıyla
önbelleklenebilir.</p>
<p>Özgün sunucu, istekteki başlık değerlerine dayanarak farklı
içeriklerle yanıt vermeye ayarlandığı takdirde, örneğin aynı URL'de
farklı dillerde içerik sunmak gibi, HTTP'nin önbellekleme mekanizması
aynı URL'de aynı sayfanın değişik sürümlerini önbelleklemeyi mümkün
kılar.</p>
<p>Bu özgün sunucu tarafından bir <code>Vary</code> başlığı eklenerek
yapılır. Bir sayfanın farklı sürümleri arasındaki farkları saptarken
önbellek tarafından hangi başlıkların hesaba katılacağını
<code>Vary</code> başlığı belirler.</p>
<p>Örneğin, bir yanıt şöyle bir başlık ile alınmışsa,</p>
<div class="example"><p><code>
Vary: negotiate,accept-language,accept-charset
</code></p></div>
<p><code class="module"><a href="/mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> sadece accept-language ve accept-charset
başlıkları özgün istekle eşleşen önbellekli içeriği sunacaktır.</p>
<p>İçeriğin farklı sürümleri yan yana önbelleklenebilir.
<code class="module"><a href="/mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü <code>Vary</code> başlığını
kullanarak başlıkta listelenmiş istek başlıklarının uygun değerlerini
saptar ve istemciye hangi sürümle yanıt verileceğine karar verir.</p>
<h3><a name="disk" id="disk">Disk Üzerinde Önbellekleme</a></h3>
<p><code class="module"><a href="/mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü önbelleği yönetmek için çeşitli
depolama ortamlarına özgü gerçeklenimleri kullanır. Diske önbellekleme
desteğini <code class="module"><a href="/mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> sağlar.</p>
<p>Tipik olarak modül şöyle yapılandırılır:</p>
<div class="example"><p><code>
CacheEnable disk /<br />
CacheDirLevels 2<br />
CacheDirLength 1
</code></p></div>
<p>En önemlisi önbelleklenen dosyaların yerel olarak saklanması olup
işletim sisteminin sağladığı bellekiçi önbelleklemeden de ayrıca
faydalanılmış olur. Bu bakımdan, dosyalar disk üzerinde saklansa bile
sıkça erişilen dosyalar işletim sistemi sayesinde aslında bellekten
sunulmuş olacaklardır.</p>
<h3>Önbellekte Saklamanın Anlamı</h3>
<p><code class="module"><a href="/mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> öğeleri önbellekte saklamak için
istek yapılan URL’nin 22 karakterlik özetini oluşturur. Bu özet, çok
sayıda URL’nin aynı özeti oluşturmaması için konak ismi, protokol,
port ve varsa CGI argümanlarından başka <code>Vary</code> başlığında
tanımlı elemanlardan oluşur.</p>
<p>Özeti oluşturan karakterler 64 karakterlik bir karakter kümesinden
seçildiğinden oluşturulması olası farklı özet sayısı 64^22’dir.
Örneğin, bir URL’nin <code>xyTGxSMO2b68mBCykqkp1w</code> gibi bir
özeti olabilir. Bu özet, bu URL ile erişilen dosyalar önbellek içinde
saklanırken dosya ismi öneki olarak kullanılır. Ancak bununla
yetinilmez ve içerik <code class="directive"><a href="/mod/mod_cache_disk.html#cachedirlevels">CacheDirLevels</a></code> ve <code class="directive"><a href="/mod/mod_cache_disk.html#cachedirlength">CacheDirLength</a></code> yönergelerinin
değerlerine göre önce dizinlere ayrılır.</p>
<p><code class="directive"><a href="/mod/mod_cache_disk.html#cachedirlevels">CacheDirLevels</a></code>
yönergesi kaç alt seviye dizin olacağını ve <code class="directive"><a href="/mod/mod_cache_disk.html#cachedirlength">CacheDirLength</a></code> her dizinde kaç
karakter olacağını belirler. Örneğin, yukarıdaki
özete sahip bir dosyanın isminin başına yukarıdaki yapılandırma
örneğine uygun olarak
getirilebilirdi.</p>
<p>Bu tekniğin asıl amacı belli bir dizin içinde bulunabilecek
dosyaların ve alt dizinlerin sayısını düşük tutmaktır. Bu sayının
büyük olması çoğu işletim sisteminde başarımın düşmesine sebep olur.
yönergesi "1" değeriyle kullanıldığında her dizin altında en fazla 64
alt dizin veya dosya açılabilir. "2" değeriyle kullanıldığında ise bu
sayı 64^2’ye yükselir ve böyle artarak gider. İyi bir sebebiniz
olmadıkça <code class="directive"><a href="/mod/mod_cache_disk.html#cachedirlength">CacheDirLength</a></code> için değer olarak
"1" belirtmenizi öneririz.</p>
<p><code class="directive"><a href="/mod/mod_cache_disk.html#cachedirlevels">CacheDirLevels</a></code>
yönergesine atanacak değer önbellekte saklamayı düşündüğünüz olası
dosya sayısı ile ilgilidir. Yukarıdaki örnekte olduğu gibi "2"
değerini belirtirseniz, toplamda en fazla 4096 dizin oluşturulabilir.
1 milyon dosyanın önbelleklendiği bir durumda bu, her dizinde yaklaşık
olarak 245 önbelleklenmiş URL demektir.</p>
<p>Her URL için önbellekte en az iki dosya saklanır. Biri genellikle URL
hakkındaki temel verilerden oluşan ".header" dosyasıdır, diğeri ise
sunulacak içeriğin bire bir kopyası olan ".data" dosyasıdır.</p>
<p>"Vary" başlığı üzerinden içeriğin uzlaşıldığı durumda URL için bir
".vary" dizini oluşturulur. Bu dizin her biri farklı bir uzlaşıma ait
çok sayıda ".data" dosyası içerebilir.</p>
<h3>Disk Önbelleğinin Bakımı</h3>
<p><code class="module"><a href="/mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> zaman aşımına uğrayan önbellekli
içeriği silse de önbelleğin toplam boyu ve ne kadar boş bellek kaldığı
hakkında bilgi vermez.</p>
<p>Bunun yerine httpd önbellek içeriğini düzenli aralıklarla
temizleyebilmeniz için <code class="program"><a href="/programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code> adında bir araç
içerir. Önbellek için azami ne kadar yer kullanılacağının ve bunun
üzerinde <code class="program"><a href="/programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code>’i hangi sıklıkta
çalıştırılacağının tespiti biraz karmaşık bir işlem olup uygun değerler
genellikle deneme yanılma yoluyla bulunur.</p>
<p><code class="program"><a href="/programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code> iki işlem kipine sahiptir. Kalıcı bir
artalan süreci olarak çalışabileceği gibi cron üzerinden belli
aralıklarla da çalıştırılabilir. Çok büyük (onlarca GB) önbelleklerde
<code class="program"><a href="/programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code>’in işini bitirmesi 1 saatten fazla
sürebileceğinden, cron ile çalıştırma durumunda aynı anda birden fazla
kopyanın çalışıyor durumda olmaması için
<code class="program"><a href="/programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code>’in çalıştırılma aralığını iyi
belirlemek gerekir.</p>
<p>Ayrıca, <code class="program"><a href="/programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code> için uygun bir "nice" seviyesi
seçilmesi önerilr. Böylece, sunucu çalışırken aracın ölçüsüz disk g/ç
yapmasına sebebiyet verilmemiş olur.</p>
<p class="figure">
<a id="figure1" name="figure1"><dfn>Şekil 1</dfn></a>:
Önbelleğin büyümesi ve düzenli aralıklarla temizlenmesi.</p>
<p><code class="module"><a href="/mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> ne kadar bellek kullanıldığı hakkında
bilgi vermediğinden, <code class="program"><a href="/programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code>'in bir temizliğin
ardından yeterli bir büyüme alanı kalacak şekilde yapılandırılması
temin edilmelidir.</p>
<div class="section">
<h2><a name="socache-caching" id="socache-caching">İki durumlu Anahtar/Değer Paylaşımlı Nesne Önbellekleme</a></h2>
<table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="/mod/mod_authn_socache.html">mod_authn_socache</a></code></li><li><code class="module"><a href="/mod/mod_socache_dbm.html">mod_socache_dbm</a></code></li><li><code class="module"><a href="/mod/mod_socache_dc.html">mod_socache_dc</a></code></li><li><code class="module"><a href="/mod/mod_socache_memcache.html">mod_socache_memcache</a></code></li><li><code class="module"><a href="/mod/mod_socache_shmcb.html">mod_socache_shmcb</a></code></li><li><code class="module"><a href="/mod/mod_ssl.html">mod_ssl</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="/mod/mod_authn_socache.html#authncachesocache">AuthnCacheSOCache</a></code></li><li><code class="directive"><a href="/mod/mod_ssl.html#sslsessioncache">SSLSessionCache</a></code></li><li><code class="directive"><a href="/mod/mod_ssl.html#sslstaplingcache">SSLStaplingCache</a></code></li></ul></td></tr></table>
<p>Apache HTTP sunucusu, SSL oturumları, kimlik doğrulama bilgileri gibi
arayüzü içinde düşük seviyeli bir paylaşımlı nesne önbelleğine
sahiptir.</p>
<p>Her gerçeklenime uygun ek modüller de sağlanmıştır:</p>
<dl>
<dd>DBM tabanlı paylaşımlı nesne önbelleklemesi.</dd>
<dd>Distcache tabanlı paylaşımlı nesne önbelleklemesi.</dd>
<dt><code class="module"><a href="/mod/mod_socache_memcache.html">mod_socache_memcache</a></code></dt>
<dd>Memcache tabanlı paylaşımlı nesne önbelleklemesi.</dd>
<dd>Paylaşımlı belleğe dayalı paylaşımlı nesne önbelleklemesi.</dd>
</dl>
<h3><a name="mod_authn_socache-caching" id="mod_authn_socache-caching">Kimlik Doğrulama Bilgilerinin Önbelleklenmesi</a></h3>
<table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="/mod/mod_authn_socache.html">mod_authn_socache</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="/mod/mod_authn_socache.html#authncachesocache">AuthnCacheSOCache</a></code></li></ul></td></tr></table>
<p><code class="module"><a href="/mod/mod_authn_socache.html">mod_authn_socache</a></code> modülü kimlik doğrulama araçlarının
yükünün hafifletilmesini, kimlik doğrulama sonucunun önbelleklenmesini
sağlar.</p>
<h3><a name="mod_ssl-caching" id="mod_ssl-caching">SSL Oturumlarının Önbelleklenmesi</a></h3>
<table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="/mod/mod_ssl.html">mod_ssl</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="/mod/mod_ssl.html#sslsessioncache">SSLSessionCache</a></code></li><li><code class="directive"><a href="/mod/mod_ssl.html#sslstaplingcache">SSLStaplingCache</a></code></li></ul></td></tr></table>
<p><code class="module"><a href="/mod/mod_ssl.html">mod_ssl</a></code> modülü, oturum önbelleği ve önbellek
zımbalaması sağlamak için <code>socache</code> arayüzünü kullanır.</p>
<div class="section">
<h2><a name="file-caching" id="file-caching">Uzmanlaşmış Dosya Önbellekleme</a></h2>
<table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="/mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="/mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code></li><li><code class="directive"><a href="/mod/mod_file_cache.html#mmapfile">MMapFile</a></code></li></ul></td></tr></table>
<p>Dosya sisteminin yavaş olabildiği veya dosya tanıtıcılarının
kullanımının pahalıya mal olduğu sistemlerde, sunucunun başlatılması
sırasında dosyaların belleğe yüklenmesi seçeneği vardır.</p>
<p>Dosyaların açılmasının yavaş olduğu sistemlerde, dosyaların sunucunun
başlatılması sırasında açılması ve dosya tanıtıcısını önbelleklenmesi
seçeneği vardır. Bu seçeneklerin duruk dosyalara erişimin yavaş olduğu
sistemlere de bir yardımı olabilir.</p>
<h3><a name="filehandle" id="filehandle">Dosya Tanıtıcı Önbelleklemesi</a></h3>
<p>Bir dosyanın açılması işlemi, özellikle de ağ dosya sistemlerinde
bulunan dosyalar için önemli bir gecikme kaynağı olabilir. Önbellekte,
çok sunulan dosyaların kendilerinin değil, açık dosya tanıtıcılarının
saklanması httpd’yi bu tür gecikmelerden koruyabilir. httpd’de tek
türde dosya tanıtıcı önbelleklemesi yapılabilmektedir.</p>
<h4><code>CacheFile</code> yönergesi ile</h4>
<p>httpd’de mevcut önbelleklemenin en temel şekli
<code class="module"><a href="/mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code> tarafından sağlanan dosya tanıtıcı
önbelleklemesidir. Bu önbellek türü dosyaların kendilerini değil açık
dosya tanıtıcılarının bir listesini saklar. Dosyaların bu anlamda
önbelleklenmesi, <code class="directive"><a href="/mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code> yönergesi yapılandırma dosyasında belirtilerek
sağlanabilir.</p>
<p><code class="directive"><a href="/mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code> yönergesi
belirtilen dosyanın httpd başlatıldığında açılmasını ve dosya için
yapılan sonraki her istekte bu dosya tanıtıcısının kullanılmasını
sağlar.</p>
<div class="example"><p><code>
</code></p></div>
<p>Büyük miktarda dosyayı bu anlamda önbelleklemeyi tasarlıyorsanız
işletim sisteminizin açık dosya tanıtıcılarının sayısı ile ilgili
sınırlamasını uygun bir değere ayarlamanız gerekebilir.</p>
<p><code class="directive"><a href="/mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code> yönergesini
kullandığınız takdirde dosya içeriğindeki değişiklikleri anında
isteğe yansıtamazsınız. httpd dosyayı ilk başlatıldığındaki haliyle
sunar.</p>
<p>Eğer httpd çalışırken dosya silinmişse httpd ilk başlatıldığındaki
haline ilişkin dosya tanıtıcıyı sağlamaya ve dolayısıyla dosya
içeriğini sunmaya devam edecektir. Yani, dosya silinmiş ve artık
dosya sisteminde görünmüyor olsa bile httpd durdurulup dosya
tanıtıcıları kapanmadıkça dosyaların silinmesiyle açılan yer serbest
kalmayacaktır.</p>
<h3><a name="inmemory" id="inmemory">Sistem Belleğinde Önbellekleme</a></h3>
<p>İçeriğin sistem belleğinden sunulması içerik sunmanın evrensel olarak
en hızlı yoludur. Dosyaların bir disk denetleyiciden okunması ya da daha
kötüsü uzak bir ağdan okunması bellekten okumayla karşılaştırılamayacak
ölçüde yavaş işlemlerdir. Disk denetleyiciler genellikle fiziksel
süreçleri denetlerler. Ağ erişimi ise band genişliği sınırlamalarından
etkilenir. Halbuki bellek erişimi sadece nano saniyeler mertebesinde
gerçekleşir.</p>
<p>Sistem belleği en pahalı saklama ortamı olması sebebiyle en verimli
şekilde kullanımı önemlidir. Dosyaları sistem belleğinde saklamakla
sistemin kullanabileceği bellek miktarını azaltmış olursunuz. İşletim
sistemi önbelleklemesinde göreceğiniz gibi bu öyle basit bir konu
değildir. httpd’nin kendi kullandığı belleğin bir kısmını önbellek
olarak ayırırken çok fazla bellek kullanmamak önemlidir. Aksi takdirde
işletim sistemi belleğin yetmediği noktada belleği diske
takaslayacağından istenen başarım artışı sağlanamayacaktır.</p>
<h4>İşletim Sistemi Önbelleklemesi</h4>
<p>Günümüz iştetim sistemlerinin hemen hemen tamamında bellek içi
özelliktir ve işletim sistemlerinin büyük çoğunluğu bunu böyle yapar.
Örneğin, Linux’ta bir dosyanın ilk defa okunduğunda ve ikinci kez
okunduğunda işlemcinin ne kadar meşgul edildiğine bakalım:</p>
<div class="example"><p><code>
real 0m0.065s<br />
user 0m0.000s<br />
sys 0m0.001s<br />
real 0m0.003s<br />
user 0m0.003s<br />
sys 0m0.000s
</code></p></div>
<p>Küçük bir dosya için bile okuma süresi bakımından büyük fark ortaya
çıkmaktadır. Bunun sebebi çekirdeğin dosya içeriğini bellek daha
güncel amaçlar için lazım olana dek bellek içinde saklamasıdır.</p>
<p>Sisteminizde yeterince yedek bellek olduğundan eminseniz, bu
önbellekte daha fazla dosya saklanacağından emin olabilirsiniz.
Bundan, önbelleğin sistem belleğinde verimli biçimde tutulması için
httpd’de ek bir yapılandırmaya gidilmesinin gerekmediği sonucu
çıkarılabilir.</p>
<p>Bundan başka, işletim sistemi dosyaların değiştiği ve silindiği
zamanları bildiğinden bu tür dosyaların içerikleri gerektiğinde
önbellekten kendiliğinden silinmiş olur. Bellek içinde dosya
saklarken dosyaların değiştirilme zamanlarını bilme olanağı
olmadığından bu durum httpd’ye büyük yarar sağlar.</p>
<p>İşletim sisteminin dosyaların önbelleklenmesi için sağladığı bunca
yarara ve başarım artışına karşın bellek içinde dosya önbelleklemenin
httpd tarafından yerine getirilmesinin daha iyi olacağı bazı durumlar
vardır.</p>
<h4><code>MMapFile</code> yönergesi ile</h4>
<p><code class="module"><a href="/mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code> modülü, bir durağan dosyanın
içeriğini sunucunun başlatılması sırasında (mmap sistem çağrısıyla)
belleğe eşlenmesini mümkün kılmak için <code class="directive"><a href="/mod/mod_file_cache.html#mmapfile">MMapFile</a></code> yönergesini sağlar.
httpd bu dosyaya gelecek sonraki istekler için dosyanın bellekiçi
içeriğini kullanacaktır.</p>
<div class="example"><p><code>
</code></p></div>
yönergesinde olduğu gibi bu dosyalarda httpd başlatıldıktan sonra
yapılacak bir değişiklikten httpd’nin haberi olmayacaktır.</p>
<p><code class="directive"><a href="/mod/mod_file_cache.html#mmapfile">MMapFile</a></code> yönergesi
ayırdığı belleğin toplam miktarı ile ilgilenmez, dolayısıyla
yönergenin aşırı kullanımından kaçınmalısınız. httpd’nin çocuk
süreçlerinin her biri bu belleğin kendilerine ait birer kopyasını
yapacağından belleğe eşlenen dosyaların çok yer kaplamaması büyük
önem taşımaktadır; aksi takdirde işletim sistemi belleği diske
takaslayacağından beklenen fayda sağlanamayacaktır.</p>
<div class="section">
<h2><a name="security" id="security">Güvenlik Kaygıları</a></h2>
<h3>Erişim Denetimi ve Yetkilendirme</h3>
<p><code class="directive"><a href="/mod/mod_cache.html#cachequickhandler">CacheQuickHandler</a></code>
yönergesine <code>On</code> değerinin atandığı öntanımlı durumda
<code class="module"><a href="/mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> kullanımı, daha çok sunucunun önüne
vidalanmış önbelleklemeli bir karşı vekile sahip olmak gibidir. Özgün
sunucunun bir harici önbellekmiş gibi sorgulanmasını gerektirmeyen tüm
istekler önbellekleme modülü tarafından karşılanacaktır. Bu durum
httpd'nin güvenlik modelini büyük ölçüde değiştirir.</p>
<p>Olası <code>.htaccess</code> dosyalarının dosya sisteminin tamamında
taranması çok pahalı bir işlem olduğundan <code class="module"><a href="/mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code>,
(işlemi hızlandırmak için) önbelleğe almanın temel amacını kısmen
gözardı ederek, önbellekteki içeriğin sunumu için gerekli
yetkilendirmenin olup olmadığı konusunda bir karar üretmez. Başka bir
deyişle, eğer <code class="module"><a href="/mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> bir kısım içeriği önbelleğe
almışsa içerik zaman aşımına uğramadığı sürece bu içerik önbellekten
sunulacaktır.</p>
<p>Örneğin, yapılandırmanız bir özkaynağa IP adresine göre erişime izin
veriyorsa bu içeriğin önbelleğe alınmayacağından emin olmalısınız.
yönergesini veya <code class="module"><a href="/mod/mod_expires.html">mod_expires</a></code> modülünü kullanarak
yapabilirsiniz. Bunu yapmaz, olayı kendi haline bırakırsanız
<code class="module"><a href="/mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> bir karşı vekil gibi çalışarak sunulan her
içeriği önbelleğe alacak ve hangi IP adresinden gelirse gelsin her
istemciye bunu sunacaktır.</p>
<p><code class="directive"><a href="/mod/mod_cache.html#cachequickhandler">CacheQuickHandler</a></code>
yönergesine <code>Off</code> atandığı takdirde, istek işleme
aşamalarının tamamı yerine getirilir ve güvenlik modeli değişmeden
kalır.</p>
<h3>Yerel İstismarcılar</h3>
<p>Son kullanıcılarıın isteklerine önbellekten hizmet sunulduğundan
önbelleğin kendisi içerikle etkileşime geçmek isteyenlerin veya
içeriği tahrif etmek isteyenlerin hedefi haline gelebilir. httpd’yi
çalıştıran kullanıcı tarafından her zaman önbelleğe yazılabileceğini
akıldan çıkarmamak önemlidir. Bu durumda alışılmışın tersine tüm
içeriğin Apache kullanıcısı tarafından yazılamamasının sağlanması
önerilir.</p>
<p>Eğer Apache kullanıcısı, örneğin bir CGI sürecindeki açık nedeniyle
tehlikeye atılırsa, önbellek hedef alınabilir.
<code class="module"><a href="/mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> kullanılırken önbellekteki bir öğeyi
değiştirmek veya önbelleğe yeni bir öğe eklemek görece daha
kolaydır.</p>
<p>Bu risk, Apache kullanıcısını kullanan diğer saldırı türleriyle
karşılaştırıldığında daha yüksektir. <code class="module"><a href="/mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code>
kullanıyorsanız şunları aklınızdan çıkarmayın: (1) httpd güvenlik
güncellemelerini takip edin ve sunucunuzu buna göre güncelleyin. (2)
Apache kullanıcısı olmayan bir kullanıcının aidiyetinde çalıştırın.</p>
<h3>Önbellek Zehirlenmeleri</h3>
<p>httpd bir önbellekli vekil sunucu olarak çalıştığında önbellek
zehirlenmesi adı verilen sorunla karşılaşılma olasılığı vardır.
Önbellek zehirlenmesi, vekil sunucunun özgün sunucudan yanlış (ve
genellikle istenmeyen) içerik almasına sebep olan bir saldırı türünü
betimlemek için yaygın olarak kullanılan bir terimdir.</p>
<p>Örneğin httpd’nin çalıştığı sistemin kullandığı DNS sunucuları DNS
önbellek zehirlenmesinden etkilenebilecek durumdaysa, bir saldırgan
httpd’nin istekleri almak için başvuracağı kaynak sunucunun yerini
değiştirebilir. Diğer bir örnek, HTTP istek kaçakçılığı adı verilen
bir saldırı türüdür.</p>
<p>Bu belge HTTP istek kaçakçılığını derinliğine incelenmesi için uygun
yer değildir (böyle kaynaklara arama motorunuzla erişebilirsiniz).
Bununla birlikte, vekil tarafından kaynak sunucudan alınan içeriği
tamamen denetim altına almak amacıyla kaynak sunucudaki bir açığı
istismar etmeye yönelik bir dizi istek yapılabileceğinin olasılık
dahilinde olduğunu bilmenizde yarar vardır.</p>
<h3>Hizmet Reddi / Önbelleğin Engellenmesi</h3>
<p>Vary mekanizması aynı URL'nin çok sayıda sürümünün yan yana
önbelleklenmesini mümkün kılar. İstemci tarafından sağlanan başlık
değerlerine bağlı olarak, önbellek istemciye gönderilecek doğru yanıtı
bulacaktır. Normal kullanımda olası değerlerin çok geniş olduğunun
bilindiği durumda bir başlığı (örn, <code>User-Agent</code>)
değişikliğe uğratma çabası bu mekanizmayı bir sorun haline getirebilir.
Sitenin tanınırlığına bağlı olarak aynı URL'nin binlerce hatta
milyonlarca önbellek girdisi oluşabilir ve bunlar önbellekteki diğer
girdilerin yerini alabilir.</p>
<p>Diğer yandan, belli bir özkaynağın URL'sinin her istekte
değiştirilmesi ihtiyacı ortaya çıkabilir. Bu normalde URL dizgesine bir
"cachebuster" dizgesi eklenerek yapılır. Bu içerik sunucu tarafından
anlamlı bir tazelik ömrüyle önbelleklenebilir olarak imlenmişse bu
girdiler kısa zamanda önbellekteki meşru girdilerin yerini alabilir.
<code class="module"><a href="/mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü bunun önlenmesi için <code class="directive"><a href="/mod/mod_cache.html#cacheignoreurlsessionidentifiers">CacheIgnoreURLSessionIdentifiers</a></code>
yönergesine sahipse de bu yönerge, yoldaki vekillerin veya tarayıcı
önbelleklerinin aynı hizmet reddi saldırısına maruz kalmamaları için
dikkatle kullanılmalıdır.</p>
</div></div>
<div class="bottomlang">
<p><span>Mevcut Diller: </span><a href="/en/caching.html" hreflang="en" rel="alternate" title="English"> en </a> |
</div><div class="top"><a href="#page-header"><img src="/images/up.gif" alt="top" /></a></div><div class="section"><h2><a id="comments_section" name="comments_section">Yorum</a></h2><div class="warning"><strong>This section is experimental!</strong><br />Comments placed here should not be expected
to last beyond the testing phase of this system, nor do we in any way guarantee that we'll read them.</div>
var disqus_shortname = 'httpd';
var disqus_identifier = 'http://httpd.apache.org/docs/2.4/caching.html.tr';
(function(w, d) {
if (w.location.hostname.toLowerCase() == "httpd.apache.org") {
d.write('<div id="disqus_thread"><\/div>');
var s = d.createElement('script');
s.type = 'text/javascript';
s.async = true;
s.src = 'http' + '://' + disqus_shortname + '.disqus.com/embed.js';
(d.getElementsByTagName('head')[0] || d.getElementsByTagName('body')[0]).appendChild(s);
}
else {
d.write('<div id="disqus_thread">Comments have been disabled for offline viewing.<\/div>');
}
})(window, document);
//--><!]]></script></div><div id="footer">
<p class="apache">Copyright 2012 The Apache Software Foundation.<br /><a href="http://www.apache.org/licenses/LICENSE-2.0">Apache License, Version 2.0</a> altında lisanslıdır.</p>
<p class="menu"><a href="/mod/">Modüller</a> | <a href="/mod/directives.html">Yönergeler</a> | <a href="http://wiki.apache.org/httpd/FAQ">SSS</a> | <a href="/glossary.html">Terimler</a> | <a href="/sitemap.html">Site Haritası</a></p></div><script type="text/javascript"><!--//--><![CDATA[//><!--
if (typeof(prettyPrint) !== 'undefined') {
prettyPrint();
}
//--><!]]></script>
</body></html>